Περιγραφή της Καινοτομίας
Η Περιφέρεια Κρήτης, ανέπτυξε το «EO Browser», ένα δορυφορικό σύστημα για τις ανάγκες περιβαλλοντικών κρίσεων. Με το σύστημα, γίνεται έγκαιρη καταγραφή και ενημέρωση των αρμόδιων αρχών και υπηρεσιών για το μέγεθος και τη χωροθέτηση μιας εκδηλωθείσας καταστροφής. Χρήστες της εφαρμογής είναι όλοι οι πολίτες, δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς. Η εφαρμογή καλύπτει της ανάγκες ποσοτικής και ποιοτικής αποτίμησης των περιοχών που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές, στην επικράτεια του νησιού. Αναλυτικότερα, από την εμφάνιση μιας πυρκαγιάς ή μιας αιφνίδιας πλημμύρας και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, θα μπορούν να είναι μέσω δορυφορικών καταγραφών διαθέσιμες πληροφορίες ποσοτικές, όπως το συνολικό εμβαδόν και τα όρια των εκτάσεων που καταστράφηκαν, αλλά και τα στρέμματα ανά τύπο βλάστησης, καλλιεργήσιμης γης ή δασικής έκτασης που αποτεφρώθηκε ή πλημμύρισε. Τα στοιχεία αυτά είναι πολύτιμα για την εκτίμηση των επιπτώσεων, αλλά και την στοχευμένη αποκατάσταση των πληγεισών περιοχών. Ακόμη, σε επίπεδο αστικού περιβάλλοντος, θα είναι δυνατή η αποτύπωση των κατοικημένων περιοχών που τέθηκαν σε καθεστώς τρωτότητας και χρήζουν αποκατάστασης και κατάλληλης στο μέλλον αντιμετώπισης ως "ευάλωτες" περιοχές. Το σύστημα διαλειτουργεί με το σύστημα επείγουσας χαρτογράφησης (Copernicus emergency Rapid Mapping) της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, λαμβάνοντας πληροφορίες και δορυφορικά δεδομένα από Ευρωπαϊκά και Παγκόσμια συστήματα λήψης δορυφορικών εικόνων και εφαρμογές δεδομένων ανοιχτού κώδικα.
Λόγοι ανάπτυξης της Καινοτομίας
Διαπιστώθηκε ότι το σύστημα επείγουσας χαρτογράφησης της υπηρεσίας Copernicus EMS που λειτουργεί για λογαριασμό της χώρας με πρωτοβουλία της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, δεν ενεργοποιείται σε όλες τις περιπτώσεις φυσικών καταστροφών.
Για παράδειγμα, το κεντρικό ελληνικό σύστημα, ενώ κατέγραψε τα πλημμυρικά συμβάντα στην Κρήτη τον Νοέμβριο του 2020, δεν ενεργοποιήθηκε για καταγραφή των μεγάλων πυρκαγιών τον Ιούλιο 2021.
Προκειμένου να υπάρχει να υπάρχει εστίαση σε κάθε περιοχή που έχει πληγεί στην Κρήτη, ώστε να είναι δυνατή η αποτίμηση σε εμβαδό αλλά και το είδος της γης που επλήγη καθώς και η άμεση ανταπόκριση και ο βελτιωμένος επιχειρησιακός σχεδιασμός προσαρμοσμένος στα δεδομένα που διαμορφώνει η κλιματική κρίση μέσω των φυσικών καταστροφών, το σύστημα δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην άμεση λήψη της πληροφορίας που αφορά την περιοχή της Κρήτης. Με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθεί η θωράκιση της τρωτότητας της Κοινωνίας έναντι φυσικών καταστροφικών φαινομένων, και η ασφάλεια των πολιτών, ιδιαίτερα σε ένα νησί με έντονη γεωμορφολογία και αυξημένες ιδιαιτερότητες φυσικές, τεκτονικές, πολεοδομικές, πολιτισμικές, αλλά και απαιτήσεις ασφάλειας των υποδομών.
Στόχοι της Καινοτομίας
Το έργο έχει δύο βασικούς στόχους:
Αρχικός στόχος του έργου είναι η γρήγορη και ακριβής αποτύπωση της κατάστασης σε πληγέντα οικοσυστήματα της Κρήτης αλλά και στις υποδομές, με την χρήση δορυφορικών καταγραφών πολύ υψηλής διακριτικής ικανότητας.
Στο πλαίσιο του ανωτέρω στόχου, το σύστημα παρέχει δυνατότητα σύγκρισης, ώστε να μπορεί αφενός να εκτιμηθεί η ακριβής έκταση που έχει πληγεί και αφετέρου να εξαχθεί πληροφορία σχετικά με τον τύπο των πληγέντων οικοσυστημάτων ή δομημένων περιοχών, με στόχο την στοχευμένη αποκατάστασή τους.
Επιπρόσθετα, το σύστημα στοχεύει στην απλούστευση της διαδικασίας και στην ταχύτερη πιστοποίηση των δικαιούχων αποζημιώσεων. Συγκεκριμένα, συντομεύεται η διαδικασία προώθησης των αιτημάτων αποζημίωσης και θεραπείας, στις αρμόδιες υπηρεσίες.
Αποτελέσματα της καινοτομίας
Με την εφαρμογή της καινοτομίας, αναμένεται η βελτίωση συνολικά, της ικανότητας της Περιφέρειας Κρήτης, να διαχειριστεί κρίσεις στον τομέα του περιβάλλοντος και να λάβει αποφάσεις περιβαλλοντικού σχεδιασμού.
Επίσης, θα μειωθεί ο χρόνος απόκρισης των υπηρεσιών σε αιτήματα αποζημιώσεων σε περιπτώσεις π.χ. πλημμύρας που έπληξε κατοικημένες περιοχές ή επιχειρήσεις, αφού η επιμέτρηση και καταγραφή των εκτάσεων θα συνεπικουρείται (ή και θα αντικαθίσταται πλήρως) από δορυφορικά δεδομένα, αντί τοπογραφικών χρονοβόρων αποτυπώσεων.
Ειδικότερα, η καινοτομία αναμένεται να έχει τα εξής αποτελέσματα : 1) Αύξηση κατά 100% της αποτελεσματικότητας στην ακρίβεια αποτύπωσης της καταστροφής όσον αφορά την έκταση και το είδος 2) Μείωση 70-80% του χρόνου καταγραφής και αποτίμησης της πληγείσας έκτασης, σε σχέση με τοπογραφικές μετρήσεις από εδάφους, 3) Μείωση κατά 70-80% του χρόνου σύνταξης και προώθησης των αιτημάτων αποζημίωσης 4) Αύξηση στο 100% της ορθής διασταύρωση στοιχείων σε όσες περιπτώσεις αξιώνεται αποζημίωση από τους πολίτες (εάν πράγματι βρίσκονται μέσα στο «πολύγωνο» της πληγείσας περιοχής. 5) Μείωση του κόστους της διαδικασίας αποζημίωσης καθώς δεν απαιτείται μεταφορά και εγκατάσταση εξοπλισμού, δεν υπάρχει αναγκαιότητα μετακίνησης προσωπικού, 6) Μείωση του κινδύνου και βελτίωση της ασφάλειας του προσωπικού συνεργείων αποτίμησης που επρόκειτο να μετακινηθούν σε επικίνδυνες περιοχές.
Η καινοτομία βρίσκεται πλέον στο στάδιο της διάδοσης
Στάδιο σχεδιασμού
Η καινοτομία αναπτύχθηκε αρχικά από την ομάδα του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών του ΙΤΕ, καθώς και του Διευθυντή Ερευνών του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης & Εφαρμογών σε Αστικό και Φυσικό Περιβάλλον, σε συνεργασία και με άλλους ερευνητές του κλάδου. Βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών που δόθηκαν από την Δ/νση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού, καθώς και της αυτοτελούς Δ/νσης Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας, σχεδιάστηκαν οι απαιτήσεις, οι στόχοι και η διαδικασία της έρευνας. Τα στοιχεία αυτά συμπεριλήφθηκαν στην προγραμματική σύμβαση που υπογράφηκε μεταξύ της Περιφέρειας Κρήτης και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), τον Ιούνιο του 2020.
Οι βασικές προδιαγραφές της καινοτομίες στηρίζονται στην τηλεπισκόπηση και της ενεργού περιβαλλοντικής διαχείρισης, σε εναρμονισμό με την οδηγία INSPIRE και το Ν. 3882/2010 για την κοινοχρησία των δεδομένων.
Ο σχεδιασμός της καινοτομίας ακολούθησε την παρακάτω μεθοδολογία: 1. Πραγματοποιήθηκε η προμήθεια δορυφορικών εικόνων υψηλής (3-5μ) και πολύ υψηλής διακριτικής ικανότητας (<50 cm) πριν και μετά τα δύο συμβάντα πυρκαγιάς, με χαρτογράφηση των καμένων εκτάσεων στις Βρύσες Δήμου Αποκορώνου και στον Κακόπετρο Δήμου Πλατανιά. 2. Οι εικόνες παραχωρήθηκαν στην Περιφέρεια Κρήτης για περαιτέρω χρήση. Βάσει των δορυφορικών αυτών δεδομένων, υλοποιήθηκε στη συνέχεια η αναλυτική χαρτογράφηση βάσης (baseline mapping activity) για την περιοχή μελέτης, με σκοπό την αναγνώριση των καμένων εκτάσεων αναφορικά με τον τύπο κάλυψης (ελαιώνες, δασικές εκτάσεις, καλλιεργήσιμη γη, Νatura, κλπ).
Τέλος, η καινοτομία “EO BROWSER”, σχεδιάστηκε, στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδιασμού της Περιφέρειας Κρήτης, ώστε να συνδεθεί με την άλλη καινοτομία την «Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών GIS CRETE» ως αυτόνομη λειτουργία καταγραφής και αποτίμησης των καταστροφών.
Στάδιο πειραματικής εφαρμογής
Η καινοτομία εφαρμόστηκε πιλοτικά για 10 ημέρες.
Στο στάδιο αυτό, συνεργάστηκαν 4 άτομα από τρεις διαφορετικές δ./νσεις της Περιφέρειας Κρήτης. Συγκεκριμένα η ομάδα εργασίας αποτελούνταν από, 1 Γεωλόγο με εξειδίκευση στην Περιβαλλοντική Γεωτεχνολογία, 2 άτομα από την Δ/νση Πληροφορικής και 1 Πολιτικός Μηχανικός από την Δ/νση Πολιτικής Προστασίας. Επίσης, στην ομάδα συμμετείχαν και 3 εκπρόσωποι από την εταιρεία ανοιχτού κώδικα που υποστηρίζει την εφαρμογή. Για την πιλοτική εφαρμογή ακολουθήθηκε η εξής μεθοδολογία: 1. Σε πρώτο στάδιο, δημιουργήθηκαν χρονοσειρές εικόνων σε 6 διαφορετικές περιοχές του νησιού, όπου μέσω του EO Browser, αποτιμήθηκαν τα πολύγωνα με το συνολικό εμβαδό της έκτασης, αλλά και μέσω του Corine land cover, το είδος της βλάστησης που κάηκε. 2. Σε δεύτερο στάδιο, δόθηκαν μέσω ηλεκτρονικών συνδέσμων (link), τα στοιχεία αυτά στη δημοσιότητα, ώστε να έχουν άμεση πρόσβαση και οι πολίτες στην πληροφορία. Τα στοιχεία αυτά, μπορούσαν να αποδοθούν και έμμεσα στο κοινό, μέσα από την εφαρμογή GIS Crete (διαχρονική σύγκριση εικόνων). 3. Στο τελευταίο στάδιο, μέσω του εργαλείου διαχρονικής μεταβολής, κατέστη εφικτό να αποτυπωθούν οι πυρκαγιές.
Στάδιο εφαρμογής
Η καινοτομία φιλοξενείται (για λόγους διαλειτουργικότητας) στην εγκατεστημένη Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών GIS Crete της Περιφέρειας Κρήτης. Με την εμφάνιση ενός καταστροφικού γεγονότος (πλημμύρα, πυρκαγιά), μέσα σε λίγες ώρες μπορεί να παραχθεί μια χρονοσειρά εικόνων και να δοθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες ή στους πολίτες για εκτιμήσεις ποιοτικές ή ποσοτικές.
Οι συνδυαστικές πληροφορίες που λαμβάνουν οι υπάλληλοι της υπηρεσίας από τους θεματικούς χάρτες του GIS Crete, αξιοποιούνται για την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων με στόχο επίτευξη των στρατηγικών στόχων της Περιφέρειας Κρήτης και την άμεση ανταπόκριση και αποκατάσταση των πληγέντων.
Στάδιο διάδοσης
Η καινοτομία διαδίδεται στο εσωτερικό του Φορέα με τη χρήση δικτύων επικοινωνίας, παρουσιάσεων, ενημερωτικών και υπηρεσιακών σημειωμάτων, διεξαγωγή σεμιναρίων κτλ. Επίσης, μέσω της ιστοσελίδας, της χρήσης μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των δραστηριοτήτων του Γραφείου Τύπου, της συμμετοχής σε συνέδρια και ημερίδες κ.ά., η καινοτομία διαδίδεται και στο εξωτερικό περιβάλλον της Οργάνωσης.
Ειδικότερα, η καινοτομία έχει παρουσιαστεί στο Περιφερειακό Συμβούλιο της Περιφέρειας και στο Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας (ΣΟΠΠ) Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου , σε συναντήσεις με άλλες Περιφέρειες για ανταλλαγή καλών πρακτικών, σε Συνέδριο για την Καινοτομία και τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό στην Αυτοδιοίκηση στην Θεσσαλονίκη, σε Διεθνές Συνέδριο SafeGreece 2021 με τίτλο «Πολιτική Προστασία και νέες τεχνολογίες», στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στο πλαίσιο έρευνας με τίτλο «διεργασία ανάπτυξης καλών πρακτικών στον ελληνικό δημόσιο τομέα» και σε ανοιχτές ομιλίες για το κλίμα και το περιβάλλον. Έχει επίσης συζητηθεί σε επιμέρους συνεντεύξεις σε ραδιοφωνικούς σταθμούς της Κρήτης και έχει δημοσιευτεί σε όλα τα ειδησεογραφικά έντυπα, μέσω του αντίστοιχου γραφείου τύπου της Περιφέρειας.
Συνεργασίες
Η Καινοτομία αναπτύχθηκε μετά από προγραμματική σύμβαση μεταξύ Περιφέρειας Κρήτης και ΙΤΕ Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης και Εφαρμογών σε Αστικό και Φυσικό Περιβάλλον - RSLab), για την αρχική θεώρηση σε ό,τι αφορά τις χρήσεις δορυφορικής τηλεπισκόπησης ως μέσου αποτύπωσης των πληγεισών από φωτιές περιοχών. Ακολούθως, και καθώς οι δορυφόροι πολλαπλασιάζονται, άρα και η δυνατότητα άντλησης δεδομένων, η Περιφέρεια συνεργάστηκε με εταιρεία που στηρίζεται σε δεδομένα ανοιχτού κώδικα, το 2021, ώστε να γίνει εφικτή η παραγωγή χρονοσειράς εικόνων υψηλής ανάλυσης, σχεδόν αμέσως μετά την εκδήλωση του φαινομένου και να αποδοθεί τελικά το αποτέλεσμα, μέσω της ήδη εγκατεστημένης Υποδομής Γεωχωρικών Πληροφοριών στο κοινό.
Χρηματοδότηση και κόστος
Για τον αρχικό σχεδιασμό του 2020 απασχολήθηκαν τα άτομα της ομάδας του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών του ΙΤΕ. Στη συνέχεια στο στάδιο της πειραματικής εφαρμογής το καλοκαίρι του 2021, απασχολήθηκαν περίπου 4 άτομα του φορέα για περίπου 10 ημέρες (1 Γεωλόγος MSc με εξειδίκευση στην Περιβαλλοντική Γεωτεχνολογία, 2 άτομα από την Δ/νση Πληροφορικής και 1 Πολιτικός Μηχανικός από την Δ/νση Πολιτικής Προστασίας), ενώ από την εταιρεία ανοιχτού κώδικα που υποστηρίζει την εφαρμογή, 3 άτομα για ίσο χρονικό διάστημα.
Επίσης εκτιμάται ότι θα πρέπει να απασχολούνται και άτομα για δράσεις εξωστρέφειας και διάδοσης των αποτελεσμάτων της καινοτομίας.
Προκλήσεις και τρόποι αντιμετώπισης κατά το σχεδιασμό, δοκιμή και υλοποίηση
Τα προβλήματα που ανακύπτουν σχετίζονται κυρίως με τη διάχυση των αποτελεσμάτων και την δυνατότητα συνεργασίας των αρμόδιων υπηρεσιών, αλλά και των πολιτών σε μία τέτοια καινοτομία με την οποία δεν είναι ακόμα εξοικειωμένοι.
Η πληροφόρηση και επικοινωνία της καινοτομίας αποτελούν κρίσιμα στοιχεία της επιτυχίας. Η Περιφέρεια διαχειρίζεται τα θέματα αυτά μέσα από ενέργειες ενημέρωσης (ημερίδες, δελτία τύπου, συνεντεύξεις, δημοσιεύσεις & παρουσιάσεις σε Συνέδρια, αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης) καθώς και προβολής των πλεονεκτημάτων της τηλεπισκόπησης και της γρήγορης λήψης πληροφορίας μέσω δορυφορικών δεδομένων, αντί της επίγειας μέτρησης με τοπογραφικά όργανα κλπ, ώστε να μπορούν να αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα σε χρόνο, ακρίβεια, αποτελεσματικότητα, συνδυαστική χρήση, κλπ. Η ενημέρωση συνεχίζεται, την εποχή της πανδημίας, και με την χρήση ψηφιακών τρόπων αλληλεπίδρασης.
Εκτίμηση – περιγραφή για τις αναγκαίες συνθήκες επιτυχίας και βιωσιμότητας της καινοτομίας
Προκειμένου η καινοτομία να συνεχίσει να λειτουργεί πολλαπλασιάζοντας τα αποτελέσματά της, απαιτείται κατ’αρχήν να εκπαιδευτούν οι εργαζόμενοι που εμπλέκονται στην ανάγνωση και ανάλυση των σχετικών αποτελεσμάτων. Πρέπει επίσης να συνεχίσει να υποστηρίζεται το συνολικό σύστημα και η διαλειτουργικότητά του με το GIS Crete, από τις εταιρείες δεδομένων ανοιχτού κώδικα με τις οποίες συνεργάζεται η Περιφέρεια, αλλά και από την Δ/νση Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του φορέα.
Εμπειρίες, σκέψεις, διαπιστώσεις
Η κλιματική κρίση μεταλλάσσει τους όρους με τους οποίους εξελίσσονται οι φυσικές καταστροφές, σε συχνότητα, ταχύτητα και μέγεθος συνεπειών. Είναι πλέον τα φυσικά καταστροφικά φαινόμενα, μέρος της καθημερινότητάς μας. Κάθε προσπάθεια προς την Ενεργό Περιβαλλοντική Διαχείριση, οφείλει να συμπεριλάβει το μεγάλο πλεονέκτημα των δορυφορικών απεικονίσεων. Στο διάστημα που παρεμβλήθηκε από την αρχική προγραμματική του 2020 έως τις πυρκαγιές του Ιουλίου του 2021, τόσο λόγω πύκνωσης των ανοιχτών δορυφορικών δεδομένων, όσο και λόγω της εγκατάστασης και λειτουργίας της καινοτόμου υποδομής GIS Crete, η Περιφέρεια είναι πλέον σε θέση να υποδεχτεί και να αξιοποιήσει, μεγάλο αριθμό εικόνων από φυσικές καταστροφές και με ακόμη μεγαλύτερη λεπτομέρεια, ώστε να πάρει βάσει αυτών τις κατάλληλες στρατηγικές αποφάσεις για τη διαχείριση των κρίσεων σε περίπτωση πυρκαγιάς ή πλημμύρας κλπ.
Μέθοδοι τηλεπισκόπησης, καθημερινά μπορούν να συμβάλλουν με ευκρίνεια και σύνθετη αναζήτηση, πολυάριθμα δεδομένα ως προς τις πραγματικές συνθήκες, θέτοντας τις βάσεις για επιχειρησιακή εφαρμογή της στα πεδία της πολιτικής προστασίας και της διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος Μέσω των σύγχρονων αυτών εργαλείων και καινοτομιών, ενισχύεται η ικανότητα διοίκησης ενός φορέα και λήψης στρατηγικών αποφάσεων, για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και την βελτίωση ποιότητας ζωής των πολιτών. Μακροπρόθεσμα, βελτιώνεται η δυνατότητα σχεδιασμού νέων έργων, τα οποία είναι πολύπλοκα και θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ιδιαίτερες παράμετροι, ώστε να είναι πιο ασφαλή, στις περιοχές που θεωρούνται πλέον ευάλωτες.
Φορέας: Περιφέρεια Κρήτης
Επίπεδο διακυβέρνησης: Περιφερειακό
Τομέας πολιτικής: Δημόσια Διακυβέρνηση, Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή
Έτος Σχεδιασμού: 2020
Τύπος Καινοτομίας: Σχεδιασμός και ανασχεδιασμός διαδικασιών, Διαχείριση δεδομένων και λήψη αποφάσεων
Στάδιο Καινοτομίας: Διάδοση
Ωφελούμενοι: Γενικός πληθυσμός, Επιχειρήσεις
Αριθμός ωφελουμένων: Περίπου 620.000 (πληθυσμός Κρήτης)
Πηγές Χρηματοδότησης: Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ)
URL:
Αυτόνομα στο EO Browser http://gis.crete.gov.gr/sdi/eobrowser/?zoom=14&lat=35.1815&lng=25.31855&themeId=INFRASTRUCTURE-NORMAL-MODE
Πόσο χρήσιμη βρίσκεις αυτήν την καινοτομία; Πάτησε για να βαθμολογήσεις! Μέση Βαθμολογία 0 / 5. Αριθμός ψήφων: 0 Καμία αξιολόγηση μέχρι στιγμής! Αξιολόγησε αυτήν την καινοτομία. Πες μας τη γνώση σου για τη συγκεκριμένη καλή πρακτική! Βοήθησέ μας να βελτιώσουμε αυτήν την δημοσίευση!