Το παιδαγωγικό και μεθοδολογικό πλαίσιο που αναπτύχθηκε για την υποστήριξη της εισαγωγής της αγγλικής γλώσσας στο νηπιαγωγείο

Αποτελέσματα της καινοτομίας

Το πρόγραμμα έχει επιφέρει γλωσσικά οφέλη και αυξημένη συσχέτιση μεταξύ γνωστικών και γλωσσικών ικανοτήτων στους μαθητές, ενδυναμώνοντας την άποψη ότι η μνήμη και η αντίληψη διευκολύνουν στην κατάκτηση γλώσσας και το αντίστροφο. Επίσης, έχει ενισχύσει την ανάπτυξη συνεργατικής κουλτούρας και κοινής αντίληψης σε σχέση με τη φιλοσοφία, τους στόχους και τη μεθοδολογία της εισαγωγής της αγγλικής γλώσσας στο νηπιαγωγείο.

Τα σημαντικότερα αποτελέσματα από την εφαρμογή της καινοτομίας είναι:

1) Η ένταξη του προγράμματος στο σύνολο (5.000) σχεδόν των νηπιαγωγείων της χώρας και η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας σε 130.000 μαθητές και μαθήτριες νηπιαγωγείων για το έτος 2022.

2) Η αύξηση της συμμετοχής και ανταπόκρισης των παιδιών στις δραστηριότητες για την αγγλική γλώσσα, η οποία διαπιστώθηκε με την πραγματοποίηση 18 επιτόπιων δειγματοληπτικών παρατηρήσεων μέσω επισκέψεων σε νηπιαγωγεία της χώρας.

3) Η στατιστικά σημαντική αύξηση της αυτό-αποτελεσματικότητας, δηλαδή της πεποίθησης των εκπαιδευτικών ότι μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εφαρμογής του προγράμματος. Όπως διαπιστώθηκε από έρευνα στους εκπαιδευτικούς και των 2 ειδικοτήτων (Εκπαιδευτικών αγγλικής γλώσσας και Νηπιαγωγών), αυτοί αξιολόγησαν με μεγαλύτερο βαθμό την αποτελεσματικότητά τους (αύξηση 32,42%), μετά την ολοκλήρωση της ασύγχρονης επιμόρφωσης (Β΄ Φάση 16.679 απαντήσεις ερωτηματολογίων) σε σύγκριση με την Α΄ Φάση-πριν την ασύγχρονη επιμόρφωση (24.203 απαντήσεις).

4) Η αύξηση της ικανοποίησης και των θετικών αντιλήψεων των εκπαιδευτικών, Συντονιστών Εκπαιδευτικού Έργου (ΣΕΕ) και γονέων σχετικά με την εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στο νηπιαγωγείο κατά 3,75% (βαθμολογία 4,22/5 από 4,07/5 πριν την έναρξη του προγράμματος) , κατά 3,32% (βαθμολογία 4,13/5 από 4/5 πριν την έναρξη του προγράμματος) αναφορικά με τα οφέλη και προκλήσεις της εισαγωγής της αγγλικής γλώσσας στο νηπιαγωγείο, κατά 1,33% (βαθμολογία 4,37/5 από 4,31/5 πριν την έναρξη του προγράμματος) αναφορικά με τις σχέσεις και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών και κατά 2,42% (βαθμολογία 4,23/5 από 4,13/5 πριν την έναρξη του προγράμματος) σε σχέση με την αλληλεπίδραση του σχολείου και των εκπαιδευτικών με τους γονείς, όπως προέκυψε από έρευνα στην αρχή της σχολικής χρονιάς 2021-22 (Α΄ Φάση, 12.269 απαντήσεις) καθώς και στο τέλος της σχολικής χρονιάς (Β΄ Φάση, 1.997 απαντήσεις).

Στάδιο σχεδιασμού

Το στάδιο του βασικού σχεδιασμού της καινοτομίας έγινε από τη διεπιστημονική ομάδα εποπτείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) διήρκησε από τον Ιούλιο του 2021 έως τον Σεπτέμβριο του 2021. Ο σχεδιασμός της καινοτομίας βασίστηκε μερικώς στις εργασίες και τα πορίσματα της πιλοτικής εφαρμογής κατά το σχολικό έτος 2020-21 που πραγματοποιήθηκε σε 58 νηπιαγωγεία της χώρας και υποστηρίχθηκε από την ομάδα έργου του ΙΕΠ. Τα αποτελέσματα από την πιλοτική εφαρμογή αξιοποιήθηκαν για την αναμόρφωση του μεθοδολογικού πλαισίου, τη βελτίωση και εμπλουτισμό των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών καθώς και για την διαμόρφωση του προγράμματος επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών το οποίο αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε από το πρόγραμμα ΕΑΝ.

Το στάδιο εφαρμογής του προγράμματος διήρκησε από τον Οκτώβριο 2021 έως το Δεκέμβριο 2022. Δημιουργήθηκαν ομάδες εργασίες που αποτελούνταν από στελέχη του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, μέλη ΔΕΠ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) ως επισπεύδον/υπεύθυνο Ίδρυμα με συνεργάτες από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και το Διεθνές Πανεπιστήμιο καθώς και μέλη ΔΕΠ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) με συνεργάτη από το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Οι ομάδες αυτές λειτούργησαν ανατροφοδοτικά κατά τη διαδικασία εφαρμογής του προγράμματος στο πλαίσιο των ειδικότερων αρμοδιοτήτων τους, υποστηρίζοντας τη διαμορφωτική αξιολόγηση και τη συνεχή βελτίωση του προγράμματος από την ομάδα εποπτείας ΑΠΘ. Στο στάδιο του σχεδιασμού της καινοτομίας λήφθηκαν υπόψη αρχές όπως:

• η γνώση των αναπτυξιακών χαρακτηριστικών των μικρών παιδιών,

• η ανταπόκριση στις παιδαγωγικές αρχές του αναλυτικού προγράμματος του νηπιαγωγείου,

• η εστίαση στον επικοινωνιακό χαρακτήρα της γλώσσας και στην ανάγκη διαπολιτισμικής αλληλεπίδρασης,

• ο σεβασμός στην ολιστική προσέγγιση της μάθησης μέσω δημιουργικών δραστηριοτήτων με διαθεματικό χαρακτήρα.

Τα βήματα που ακολουθήθηκαν κατά το στάδιο του σχεδιασμού ήταν τα ακόλουθα:

- Διαμόρφωση νέας στρατηγικής για το νηπιαγωγείο, προσανατολισμένης στην εφαρμογή σύγχρονων εκπαιδευτικών μεθόδων.

- Ανάλυση αναγκών για την επίτευξη της διαμορφωθείσας Στρατηγικής.

- Εξέταση δυνατοτήτων υλοποίησης της στρατηγικής και παραμέτρων που μπορούν να ενισχύσουν ή να εμποδίσουν την εφαρμογή της.

- Σχεδιασμός, με βάση τις ανάγκες και τις δυνατότητες υλοποίησης, της εισαγωγής της αγγλικής γλώσσας στο υφιστάμενο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου σε συνεργασία με το ΙΕΠ καθώς και προγράμματος ασύγχρονης επιμόρφωσης, το οποίο δημιουργήθηκε από τη διεπιστημονική ομάδα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και υλοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) στους εκπαιδευτικούς.

- Σχεδιασμός και ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού που δημιουργήθηκε από τη διεπιστημονική ομάδα εργασίας του ΑΠΘ (34 soft CLIL εκπαιδευτικά σενάρια ΕΑΝ, με περισσότερες από 150 δραστηριότητες για την αγγλική γλώσσα, συνοδευόμενο από πολυμεσικό υλικό όπως τραγούδια, flashcards, σκίτσα, ψηφιακά παιχνίδια και εφαρμογή για τα ψηφιακά παιχνίδια).

- Το εκπαιδευτικό υλικό αξιολογήθηκε τόσο στην αρχική του μορφή, από 45 εκπαιδευτικούς, όσο και στην τελική από 22 εκπαιδευτικούς που είχαν την ευκαιρία να προτείνουν αλλαγές και να εκφράσουν τις επιθυμίες/προτάσεις τους σχετικά με το εκπαιδευτικό υλικό, του οποίου η σημασία και η συμβολή στο έργο των εκπαιδευτικών αναδείχθηκε ιδιαίτερα.

- Εκπόνηση «Προγράμματος Επιμόρφωσης εκπαιδευτικών για την εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στο Νηπιαγωγείο (ΕΑΝ)», που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση 2014-2020», με επισπεύδον ίδρυμα το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και συμπράττοντες φορείς το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας (ΕΚΠΑ) και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ).

Στάδιο πειραματικής εφαρμογής

Κατά το σχολικό έτος 2021-22 πραγματοποιήθηκε πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος σε 58 νηπιαγωγεία της χώρας. Η πιλοτική εφαρμογή παρακολουθείτο από ομάδες εργασίας αποτελούμενες από στελέχη του ΙΕΠ, του ΑΠΘ, το Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, του Ιονίου Πανεπιστημίου, του Διεθνούς Πανεπιστημίου, του ΕΚΠΑ και του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα αποτελέσματα από την πιλοτική εφαρμογή αξιοποιήθηκαν για τη βελτίωση και εμπλουτισμό των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών καθώς και για την διαμόρφωση του προγράμματος επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών.

Στάδιο εφαρμογής

Για την εφαρμογή της καινοτομίας εκδόθηκε Κοινή Υπουργική Απόφαση (Φ.80378/ΓΔ4/26-07-2021, ΦΕΚ 3311, τ. Β.). Με σκοπό την υποστήριξη της εκπαιδευτικής καινοτομίας σχεδιάστηκε πύλη ενημέρωσης (https://ean.auth.gr/), αλληλεπίδρασης και εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών ώστε να ενισχυθεί η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης στο Νηπιαγωγείο καθώς δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας μιας κοινότητας πρακτικής σε πανελλήνιο επίπεδο.

Κατά το στάδιο της εφαρμογής, πραγματοποιήθηκε επίσης κοινή επιμόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών εκπαίδευσης τα οποία παρέχουν παιδαγωγική υποστήριξη στους εκπαιδευτικούς. Το πρόγραμμα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και η παρακολούθηση-αποτίμηση του έργου τους με συστηματικό τρόπο αναφέρεται σε επίπεδο σχολικής τάξης, σχολικής μονάδας, σε επίπεδο διοίκησης και στελεχών εκπαίδευσης καθώς και σε επίπεδο σχολικών Περιφερειών.

Για την αξιολόγηση του προγράμματος εφαρμόζονται μετρήσεις πριν και μετά (pre-post) την εφαρμογή του και αξιοποιείται ένα ικανό δείγμα από σχολεία της χώρας. Οι μετρήσεις αφορούν διερεύνηση αναγκών, τάσεων και ανάδειξη αποτελεσμάτων, ενώ η μεθοδολογία αξιολόγησης είναι μεικτή με συλλογή ποσοτικών αλλά και ποιοτικών δεδομένων και τα αποτελέσματα αξιοποιούνται για τη διαμόρφωση του επιμορφωτικού και εκπαιδευτικού υλικού.

Στάδιο διάδοσης

Το πρόγραμμα εισαγωγής της αγγλικής γλώσσας στο Νηπιαγωγείο διαδίδεται στο εσωτερικό του Υπουργείου με τη χρήση εσωτερικού δικτύου επικοινωνίας, με ενημερωτικό – υπηρεσιακό σημείωμα και με τη διεξαγωγή σεμιναρίων. Στο εξωτερικό του φορέα διαδίδεται μέσα από την εκπαιδευτική πύλη του φορέα, με συμμετοχή των μελών της ομάδας έργου ΕΑΝ σε συνέδρια, εκδηλώσεις, ημερίδες, με τη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με παρουσιάσεις σε ομάδες εργασίας, σεμινάρια και δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά, καθώς και με την έκδοση της σχετικής εγκυκλίου. Στο πλαίσιο της διάδοσης, διοργανώθηκε από την Ομάδα Έργου ΕΑΝ το τελικό Συνέδριο για το ΕΑΝ στη Θεσσαλονίκη τον Σεπτέμβριο του 2022, στο οποίο παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα από την πρώτη καθολική εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στα νηπιαγωγεία της χώρας.

Συνεργασίες

Για την ανάπτυξη και υλοποίηση του προγράμματος συνεργάστηκαν το ΥΠΑΙΘ, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Για την υλοποίηση του προγράμματος συνεργάστηκε επίσης διεπιστημονική ομάδα που αποτελείται από μέλη ΔΕΠ, ΕΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ, ερευνητές, και εξωτερικούς συνεργάτες από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Διεθνές Πανεπιστήμιο. Το εκπαιδευτικό υλικό και οι δραστηριότητες που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα ΕΑΝ αναπτύχθηκαν από τη διεπιστημονική ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το μαζικό ασύγχρονο επιμορφωτικό πρόγραμμα για τους εκπαιδευτικούς και τους Συντονιστές Εκπαιδευτικού έργου σχεδιάστηκε επίσης από ομάδα του ΑΠΘ, ενώ την υλοποίηση της μαζικής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και των Συντονιστών Εκπαιδευτικού Έργου ανέλαβε το ΙΕΠ σε πλατφόρμα που δημιούργησε για αυτό το σκοπό. Η επιμόρφωση αυτή έχει εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά της καθώς πραγματοποιείται εξολοκλήρου ασύγχρονα και έχει προβλεφθεί η συνέχισή του σε συνεννόηση με το ΙΕΠ ενώ βασικό μέρος του επιμορφωτικού υλικού περιέχεται σε τόμο ανοιχτής πρόσβασης που δημοσιεύτηκε από το ΑΠΘ και υπάρχει στην εκπαιδευτική πύλη του ΕΑΝ.

Αναπτύχθηκε επίσης εστιασμένο πρόγραμμα επιμόρφωσης αποκλειστικά για τους Συντονιστές του Εκπαιδευτικού Έργου που έλαβε χώρα με σύγχρονο και ασύγχρονο τρόπο από την ομάδα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου και έχει ολοκληρωθεί ενώ δεν προβλέπεται συνέχισή του μετά τη λήξη του Προγράμματος.

Όλο το εκπαιδευτικό υλικό (σενάρια, τραγούδια, σκίτσα, ψηφιακά παιχνίδια) που δημιουργήθηκε από την διεπιστημονική ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης είναι αναρτημένο σε δύο γλώσσες (αγγλικά και ελληνικά) στην εκπαιδευτική πύλη ΕΑΝ και επιπρόσθετα όλα τα σενάρια υπάρχουν σε ψηφιακή μορφή (Εκπαιδευτικά Σενάρια ΕΑΝ, EAN Educational Scenarios).

Τέλος, αναπτύχθηκε εστιασμένο πρόγραμμα επιμόρφωσης αποκλειστικά για τους Συντονιστές του Εκπαιδευτικού Έργου που έλαβε χώρα με σύγχρονο και ασύγχρονο τρόπο και έχει ολοκληρωθεί ενώ δεν προβλέπεται συνέχισή του μετά το πέρας της χρηματοδότησης.

Χρηματοδότηση και κόστος

Το κόστος για την ανάπτυξη και την υλοποίηση της καινοτομίας από τον Σεπτέμβριο 2021 μέχρι τον Δεκέμβριο 2022 ανέρχεται στο ποσό των € 412.456,30 περίπου και χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και από εθνικούς πόρους.

Για την υλοποίηση του προγράμματος απασχολείται το σύνολο των εκπαιδευτικών αγγλικής γλώσσας και Νηπιαγωγών για 2 ώρες εβδομαδιαίως που διδάσκει στα δημόσια Νηπιαγωγεία που εφαρμόζεται η δράση, δηλαδή 1574 εκπαιδευτικοί και ΣΕΕ (Συντονιστές Εκπαιδευτικού Έργου).

Προκλήσεις και τρόποι αντιμετώπισης κατά το σχεδιασμό, δοκιμή και υλοποίηση

Το κύριο πρόβλημα που παρουσιάστηκε κατά την ανάπτυξη και υλοποίηση της καινοτομίας είναι η αδυναμία καθολικής εφαρμογής του προγράμματος λόγω έλλειψης εκπαιδευτικών, ωστόσο εξετάζονται από το Υπουργείο οι τρόποι επίλυσης του θέματος. Ακόμα, απαιτείται χρόνος να εγκαθιδρυθεί κουλτούρα συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών των δύο ειδικοτήτων καθώς υπάρχει ανάγκη για κατανόηση στην οργάνωση και λειτουργία της τάξης, των αναπτυξιακών χαρακτηριστικών και των τρόπων μάθησης των νηπίων, η οποία επιτυγχάνεται με υποστήριξη από το Σύστημα Εκπαιδευτικού Προγραμματισμού (ΣΕΠ). Οι περισσότερες αντιρρήσεις, ενστάσεις ή και προβληματισμοί που εκφράστηκαν από διοικητικά στελέχη σχολικών μονάδων και Περιφερειών αφορούν κυρίως σε θέματα διοικητικής φύσεως και οργάνωσης του όλου εγχειρήματος κατά την έναρξή του. Δυσκολίες προκύπτουν για παράδειγμα σε θέματα επικοινωνίας, ενημέρωσης και συνεργασίας με τους γονείς αλλά συχνά και μεταξύ των εκπαιδευτικών των δύο ειδικοτήτων. Η περιορισμένη παραμονή στη σχολική μονάδα, οι διαρκείς μετακινήσεις εκπαιδευτικών της αγγλικής γλώσσας και η υποστήριξη από κάποιους εκπαιδευτικούς αγγλικής μεγάλου αριθμού σχολικών μονάδων από την ίδια ή διαφορετικές βαθμίδες, αποτελούν αντικειμενικά εμπόδια. Χρειάζονται γενναίες διοικητικές παρεμβάσεις, κυρίως σε σχέση με τη διαχείριση του προσωπικού που στελεχώνει το πρόγραμμα αλλά και την υλικοτεχνική υποδομή των νηπιαγωγείων, έτσι ώστε η εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στα νηπιαγωγεία να υποστηριχθεί κατάλληλα.

Εκτίμηση – περιγραφή για τις αναγκαίες συνθήκες επιτυχίας και βιωσιμότητας της καινοτομίας

Για την επιτυχία της καινοτομίας, απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η ολοκλήρωση της ασύγχρονης επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και των Συντονιστών Εκπαιδευτικού Έργου και η συνεργασία με το ΙΕΠ, με τα Πανεπιστήμια και την εκπαιδευτική κοινότητα. Ακόμα, σημαντική είναι η συνεχής αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από εκπαιδευτικούς των δύο εμπλεκόμενων ειδικοτήτων και από όλους τους εμπλεκόμενους στο σχεδιασμό και την εφαρμογή. Με βάση αυτήν την αξιολόγηση, διαχρονικά, θα καταστεί δυνατή η συνολική αποτίμηση του έργου με βάση συγκεκριμένους δείκτες και κριτήρια επιτυχίας για τη διασφάλιση της ποιότητας του επιμορφωτικού και του εκπαιδευτικού υλικού και την προαγωγή της ποιότητας της προσχολικής εκπαίδευσης σε μια μακρόχρονη προοπτική. Τέλος, κρίνεται απαραίτητη η ενίσχυση της υλικοτεχνικής υποδομής των νηπιαγωγείων.

Εμπειρίες, σκέψεις, διαπιστώσεις

Όπως διαφαίνεται από την ανταπόκριση όλων των εμπλεκομένων, εκπαιδευτικών των δύο ειδικοτήτων, ΣΕΕ και γονέων, η εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στην προσχολική εκπαίδευση επιφέρει πολλά οφέλη και πλεονεκτήματα, τόσο για τα ίδια τα παιδιά, που είναι φυσικά οι κύριοι πρωταγωνιστές όλου του εγχειρήματος, όσο και για τους λοιπούς εμπλεκομένους που συμμετέχουν σε αυτήν την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

Μέσα από τη συλλογή ερευνητικών δεδομένων του προγράμματος ΕΑΝ διαφάνηκε η αναγκαιότητα και η σημασία της κοινής επιμόρφωσης καθώς και η συμβολή του εκπαιδευτικού υλικού. Ακόμη, όπως έγινε φανερό από τα ερευνητικά πορίσματα, οι πιθανές προκλήσεις που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι εκπαιδευτικοί δε φάνηκε να επηρέασαν αρνητικά τη στάση ή τις αντιλήψεις τους για τη σημασία και την αξία της εισαγωγής της αγγλικής γλώσσας στην προσχολική εκπαίδευση και τη συμβολή της στην ολόπλευρη ανάπτυξη των νηπίων.