Πολυπαραμετρική Μαγνητική Τομογραφία για τον έλεγχο ασθενών με Αιμοσφαιρινοπάθειες

Αποτελέσματα της καινοτομίας

Τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα της καινοτομίας είναι τα ακόλουθα:

1) Μείωση του ποσοστού των ασθενών που έχουν αιμοσιδήρωση (μέσω της σωστής μέτρησης και της βελτίωσης της συμμόρφωσης του ασθενούς στην κατάλληλη αγωγή αποσιδήρωσης). Σε ένα ποσοστό 30% των ασθενών που παρακολουθούνται στο τμήμα υπήρξε μείωση του φορτίου σιδήρου στο ήπαρ κατά 55%. Σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες, το φορτίο σιδήρου στο ήπαρ αντανακλά το συνολικό φορτίου σιδήρου στον οργανισμό.

2) Πρώιμη διάγνωση καρδιακής δυσλειτουργίας. Πρώιμα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο Πανευρωπαϊκό συνέδριο του EuropeanSocietyofCardiovascularRadiology–ESCR, Oct2022 με τίτλο αναρτημένης ανακοίνωσης:¨FeaturetrackinganditscorrelationwithtraditionalheartandliverparametersinpatientswithB-ThalassemiaMajor: preliminaryresults¨

3) Πρώιμη διάγνωση περιπτώσεων κακοήθειας (κυρίως στο ήπαρ και τους νεφρούς). Κατά την έως τώρα λειτουργία της υπηρεσίας, έχουν διαγνωστεί στον έλεγχο ρουτίνας και σε πολύ πρώιμο στάδιο 3 περιπτώσεις νεφροκυτταρικού καρκινώματος και 8 περιπτώσεις ηπατοκυτταρικού καρκινώματος. Εφαρμόσθηκαν έγκαιρα οι ανάλογες θεραπείες (χειρουργική επέμβαση στις περιπτώσεις καρκίνου του νεφρού και θερμοκαυτηριασμός στις περιπτώσεις καρκίνου ήπατος).

Στάδιο σχεδιασμού

Η αρχική ιδέα ξεκίνησε το 2017 σε συνεργασία με τη Μονάδα Μεσογειακής Αναιμίας (ΜΜΑ) του Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας, στο πλαίσιο ανάπτυξης υπηρεσιών στον τομέα της μεσογειακής αναιμίας (πρόληψη, μονάδα μεταγγίσεων και θεραπείας, καρδιολογικό σκέλος ασθενών με υπέρηχο καρδιάς και ακτινολογικό τμήμα με εξειδίκευση στην καταμέτρηση του σιδήρου από μαγνητική τομογραφία) και εν όψει εγκατάστασης νέου μαγνητικού τομογράφου 1,5 Tesla. Αρχικά, σχεδιάστηκε ώστε να καλύψει ανάγκες περίπου 100 ασθενών με θαλασσαιμία της Μονάδας του νοσοκομείου και έχοντας ως στόχο την ορθότερη διάγνωση και διαχείριση των ασθενών αυτών.

Για την ανάπτυξη της καινοτομίας δημιουργήθηκε ομάδα εργασίας η οποία αποτελείτο από 3 τεχνολόγους και έναν Διευθυντή Ακτινολογίας ο οποίος είχε 15ετή εμπειρία στο αντικείμενο. Παράλληλα με το σχεδιασμό της καινοτομίας, πραγματοποιείτο από την προμηθεύτρια εταιρεία πρόγραμμα εκπαίδευσης των υπαλλήλων που υλοποιούν την δράση αυτή.

Το Δεκέμβριο του 2021 πραγματοποιήθηκε εγκατάσταση συστήματος PACS καθώς και ειδικό λογισμικό για την μετεπεξεργασία εικόνων μαγνητικής τομογραφίας και την μέτρηση του σιδήρου αλλά και την ανάλυση παραμέτρων λειτουργίας της καρδιάς. Τον Μάρτιο του 2022 ο φορέας προμηθεύτηκε επίσης πρόγραμμα αναβάθμισης του λογισμικού του Μαγνητικού τομογράφου.

Στάδιο εφαρμογής

Κατά το στάδιο της εφαρμογής , οι κλινικές του νοσοκομείου αξιολογούν την εφαρμογή της καινοτομίας έχοντας ως βασικά κριτήρια αξιολόγησης:

• Τα κλινικά/θεραπευτικά οφέλη για τον ασθενή (βαθμός και ταχύτητα ίασης, επιβράδυνση εξέλιξης της νόσου, ποσοστά επιβίωσης, μειωμένες ανεπιθύμητες ενέργειες, βελτιωμένη συμμόρφωση με ευκολότερο τρόπο χορήγησης κλπ)

• Ποιότητα ζωής του ασθενούς (υψηλότερη αυτοδιαχείριση και λειτουργικότητα, βελτίωση ψυχολογικού φορτίου, άνεση κλπ).

Σε στάδιο ανάπτυξης βρίσκεται Ειδικό Ηπατολογικό Ιατρείο Αιμοσφαιρινοπαθειών και ειδικό ενδοκρινολογικό ιατρείο Αιμοσφαιρινοπαθειών.

Δεδομένης της πληθώρας των ασθενών που παρακολουθούνται στο Ακτινολογικό Τμήμα από ολόκληρη της ελληνική επικράτεια αλλά και της ασθενοκεντρικής προσέγγισης του τμήματος, εφαρμόζεται η μέθοδος της συλλογής εντύπων ικανοποίησης που συμπληρώνονται από τους ασθενείς ως ένα μέτρο ποιοτικού ελέγχου της παροχής υπηρεσιών υγείας αλλά και αυτοβελτίωσης με την ενσωμάτωση παρατηρήσεων και προτάσεων από πλευράς τους.

Στάδιο διάδοσης

Η καινοτομία διαδίδεται στο εσωτερικό του φορέα με τη χρήση εσωτερικού δικτύου επικοινωνίας, με παρουσιάσεις και διενέργεια σεμιναρίων και στο εξωτερικό του φορέα με συμμετοχή σε συνέδρια, εκδηλώσεις και ημερίδες. Παράλληλα, η ομάδα του Εργαστηρίου, του Ακτινολογικού Τμήματος του Γ.Ν. Λάρισας, με τη στήριξη της Διοίκησης εργάζεται έτσι ώστε το επόμενο άμεσο διάστημα να υποβάλει φάκελο υποψηφιότητας στο Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης της Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού του Υπουργείο Υγείας, για αναγνώριση ως «ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΠΑΘΕΙΩΝ ΚΑΙ ΣΠΑΝΙΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ».

Συνεργασίες

Για την υλοποίηση της καινοτομίας έχουν πραγματοποιηθεί οι ακόλουθες συνεργασίες:

1) Συνεργασία με την Μονάδα Θαλασσαιμίας και Δρεπανοκυτταρικής Νόσου, στην οποία παρακολουθούνται περί τους 250 ασθενείς. Αφορά την από κοινού συμμετοχή σε τρεις διεθνείς πολυκεντρικές κλινικές μελέτες που στόχο έχουν στο να αναπτυχθούν καινοτόμα φάρμακα που αυξάνουν τα μεσοδιαστήματα των μεταγγίσεων. Επιπρόσθετα, έχουν θεσμοθετηθεί και ανά τακτά χρονικά διαστήματα γίνονται διεπιστημονικές συναντήσεις των ιατρών του Ακτινολογικού Τμήματος με τους ιατρούς της Μονάδας Θαλασσαιμίας, ώστε τα αποτελέσματα των ασθενών αναφορικά με τις επιπλοκές της νόσου να συζητούνται αναλυτικά και να λαμβάνονται αποφάσεις από κοινού. Η ανωτέρω λειτουργία αποτελεί επιπρόσθετα και ως ένα σύστημα εσωτερικού ποιοτικού ελέγχου αφού κατά την συζήτηση αποφεύγονται τυχόν εκατέρωθεν αστοχίες στην διάγνωση και στην διαχείριση των ασθενών.

2) Συνεργασία με Καρδιολογική Κλινική, που αφορά τη λειτουργία ειδικού Καρδιολογικού Ιατρείου Αιμοσφαιρινοπαθειών σε ειδικό χώρο του Ακτινολογικού Τμήματος. Οι θεράποντες καρδιολόγοι έχουν άμεση πρόσβαση στα αποτελέσματα της ανάλυσης της μαγνητικής τομογραφίας καρδιάς που γίνονται στο ακτινολογικό τμήμα μέσω λειτουργίας συστήματος PACS και αντίστροφα οι εξετάσεις των καρδιολογικών υπερηχογραφημάτων που εκτελούνται από τους καρδιολόγους είναι διαθέσιμα στον Ακτινολόγο που διενεργεί την ανάλυση των εικόνων της μαγνητικής τομογραφίας καρδιάς. Έχουν επίσης θεσμοθετηθεί και ανά τακτά χρονικά διαστήματα γίνονται διεπιστημονικές συναντήσεις των ιατρών του Ακτινολογικού Τμήματος με τους καρδιολόγους που λειτουργούν το καρδιολογικό ιατρείο Αιμοσφαιρινοπαθειών, ώστε τα αποτελέσματα των ασθενών αναφορικά με τις καρδιολογικές επιπλοκές της νόσου να συζητούνται αναλυτικά και να λαμβάνονται αποφάσεις από κοινού.

Χρηματοδότηση και κόστος

Για την ανάπτυξη της καινοτομίας απαιτήθηκε χρηματοδότηση ύψους 200.000 ευρώ, η οποία προήλθε από το ΕΣΠΑ, ενώ το ετήσιο ποσό για την λειτουργία της ανέρχεται στο ποσό των 5.000 ευρώ. Κατά το διάστημα του σχεδιασμού της καινοτομίας απασχολήθηκε ένας ιατρός, τρεις τεχνολόγοι ακτινολόγοι για διάστημα περίπου δυο ετών (σχεδιασμός, υλοποίηση, καμπύλη εκμάθησης τεχνικής). Το διάστημα της εφαρμογής της καινοτομίας απασχολήθηκαν τουλάχιστον ένας ιατρός ακτινολόγος εξειδικευμένος, 1-2 τεχνολόγοι ακτινολόγοι και μια νοσηλεύτρια.

Προκλήσεις και τρόποι αντιμετώπισης κατά το σχεδιασμό, δοκιμή και υλοποίηση

Η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού όπως η γραμματειακή υποστήριξη είχε ως αποτέλεσμα η επέκταση της καινοτομίας στο αρχικό στάδιο να μην είναι η αρχικώς εκτιμώμενη. Μετά τη δέσμευση της νέας Διοίκησης και την επανεκτίμηση των απαιτούμενων αναγκών ο καινοτόμος και πρωτοποριακός απεικονιστικός έλεγχος για τους ασθενείς που πάσχουν από Αιμοσφαιρινοπάθειες (Θαλασσαιμία και Δρεπανοκυτταρική Νόσο) τοποθετήθηκε Γραμματέας στο Ακτινοδιαγνωστικό Τμήμα όπου η βιωσιμότητα της καινοτομίας θεωρείται πλέον δεδομένη. Ο τρόπος αντιμετώπισης των δυσκολιών με τη στήριξη της Διοίκησης, που υπήρξαν στο αρχικό στάδιο κατά την υλοποίηση της καινοτομίας ήταν ο κάτωθι:

1) Ενίσχυση με ανθρώπινο επιστημονικό προσωπικό. Σύναψη σύμβασης ΑΠΥ με ιδιώτη ακτινολόγο εξειδικευμένο στην καρδιαγγειακή απεικόνιση. Πλεονέκτημα ήταν η εκπαίδευση των τεχνολόγων onsite σε πραγματικά περιστατικά και η επιτάχυνση της καμπύλης εκμάθησης.

2) Ενίσχυση με γραμματεία.

3) Διατμηματική συνεργασία Ακτινολογικών τμημάτων Πανεπιστημιακού – Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας.

Εκτίμηση – περιγραφή για τις αναγκαίες συνθήκες επιτυχίας και βιωσιμότητας της καινοτομίας

Αναγκαίες προϋποθέσεις για την επιτυχή λειτουργία της καινοτομίας είναι η ύπαρξη των απαραίτητων υποδομών και πόρων, η στήριξη από την ηγεσία του φορέα καθώς και η κατάλληλη εκπαίδευση των υπαλλήλων.

Εμπειρίες, σκέψεις, διαπιστώσεις

Η καινοτομία αφορά στο έργο που επιτελείται τα τελευταία χρόνια, μέσω ενός εξειδικευμένου πρωτοκόλλου Μαγνητικής Τομογραφίας και περιλαμβάνει την αναίμακτη μέτρηση του φορτίου σιδήρου στα όργανα της κοιλίας και τον μυελό των οστών, την αναίμακτη μέτρηση του φορτίου σιδήρου στην καρδιά, τον αναλυτικό έλεγχο της καρδιακής λειτουργίας (CMR) και τον λεπτομερή έλεγχο των οργάνων της κοιλίας για πρώιμη διάγνωση κακοηθειών. Έχουμε εισάγει νέες τεχνολογίες σχετικά με την αναίμακτη ποσοτικοποίηση του σιδήρου και ίσως αποτελούμε το μοναδικό Δημόσιο Νοσοκομείο με τόσο εκτεταμένο πρωτόκολλο. Η υπηρεσία αυτή, αναφορικά με την έκτασή της, είναι ίσως μοναδική για Δημόσιο Νοσοκομείο και ασθενείς από όλη την Ελλάδα εμπιστεύονται το Ακτινολογικό Τμήμα του Γ.Ν. Λάρισας για την παρακολούθησή τους.

Λόγω της ειδικής πληθυσμιακής ομάδας των αιμοσφαιρινοπαθειών που γενικά είναι σπάνια νοσήματα, του μεγάλου αριθμού των ασθενών που βρίσκονται στην χώρα μας, ο αριθμός των οποίων εκτιμάται περίπου σε 3.000 – 3.500 και που αντιμετωπίζονται μέσω της καινοτομίας, της έκτασης των ειδικών παραμέτρων που μελετώνται, η καινοτομία έχει την δυναμική να αποτελέσει ένα από τα λίγα ανάλογα κέντρα έρευνας στην Ευρώπη.