Το καινοτόμο πρόγραμμα «Ελληνικό Σύστημα Αναγνώρισης και Πιστοποίησης Μουσείων» αποτελεί μία ολοκληρωμένη παρέμβαση του Υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠ.ΠΟ.) που έχει ως στόχο τη βελτίωση και προσαρμογή όλων των μουσείων της ελληνικής επικράτειας στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Απέκτησε θεσμική υπόσταση με το άρθρο 45 του Ν.3028/2002 και εξειδικεύτηκε το 2011 όπου με την έκδοση Υ.Α. ορίστηκαν οι προϋποθέσεις για τη διαδικασία αναγνώρισης των μουσειακών οργανισμών, που δεν ανήκουν στο ΥΠ.ΠΟ..
Το πρόγραμμα αναφέρεται σε όλο το φάσμα των ελληνικών μουσείων, είτε αυτά ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού είτε σε άλλους φορείς, κρατικούς ή μη και εξειδικεύεται σε δύο διακριτές διαδικασίες, αυτή της Πιστοποίησης και αυτή της Αναγνώρισης.
Η Πιστοποίηση είναι υποχρεωτική διαδικασία για τα περίπου 200 μουσεία που ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για μία ολιστική προσπάθεια αναβάθμισης των μουσείων αυτών, με στόχο την ανταποδοτικότητά τους προς τον επισκέπτη αλλά και την ενδυνάμωσή τους ως φορέων πολιτισμού, δια βίου μάθησης και κοινωνικής συνοχής.
Αντίθετα, η διαδικασία της Αναγνώρισης είναι προαιρετική και απευθύνεται σε ένα σύνολο περίπου 300 μουσειακών οργανισμών που δεν ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού, αλλά επιθυμούν να αξιολογηθούν από αυτό, ώστε να αποκτήσουν την ιδιότητα του Αναγνωρισμένου Μουσείου.
Το πρόγραμμα βασίζεται στην αυτό-αξιολόγηση και στόχο έχει το ευρύ κοινό να απολαμβάνει μια αναβαθμισμένη εμπειρία επίσκεψης στα Μουσεία της χώρας, χωρίς αποκλεισμούς. Η καινοτομία του εν λόγω προγράμματος έγκειται στο γεγονός ότι για πρώτη φορά τίθενται καθολικοί κανόνες στην οργάνωση και λειτουργία των Μουσείων.
2016 – σήμερα: 154.366 ωφελούμενοι
Το πρόγραμμα αναγνώρισης – πιστοποίησης των μουσείων αποτελεί ένα σύστημα αξιολόγησης, το οποίο απουσίαζε, ως σήμερα, από τον κόσμο των ελληνικών μουσείων και τις διοικητικές διαδικασίες της Ελληνικής Πολιτείας, σε αντίθεση με τις χώρες του εξωτερικού, όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς κ.α, όπου αποτελεί πολιτική που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες.
Το εν λόγω καινοτόμο πρόγραμμα δημιουργήθηκε από την ανάγκη να τεθούν κανόνες, τόσο στην οργάνωση και λειτουργία των μουσείων της χώρας, όσο και στη διοίκηση του φορέα, τη διαχείριση των συλλογών του και τις υπηρεσίες που προσφέρει προς τους επισκέπτες.
Τα μουσεία καλούνται να αυτό-αξιολογηθούν και στη συνέχεια, να βελτιωθούν, προκειμένου να ανταποκριθούν στα διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα. Ζητήματα για τα οποία αξιολογείται το κάθε μουσείο είναι, μεταξύ άλλων, ο τρόπος άσκησης της διοίκησης και η βιωσιμότητά του, η επάρκεια του προσωπικού του, η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των συλλογών του, οι υπηρεσίες του προς το κοινό, η ασφάλεια και η προσβασιμότητα, καθώς και οι κτηριακές υποδομές του.
Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη της καινοτομίας έγκειται στην επίτευξη των στρατηγικών και επιχειρησιακών στόχων του φορέα και στην προσαρμογή του στο αναθεωρημένο θεσμικό πλαίσιο (άρθρο 45 του Ν.4858/2021).
Το καινοτόμο πρόγραμμα «Ελληνικό Σύστημα Αναγνώρισης και Πιστοποίησης Μουσείων» περιλαμβάνει τη δημιουργία Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος, με τη συνδρομή της Κοινωνίας της Πληροφορίας Α.Ε. και εφαρμόζεται με την αυτεπιστασία της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού.
Κατά τη διαδικασία της Πιστοποίησης λαμβάνεται υπόψη η κλίμακα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε μουσείου του Υπουργείου Πολιτισμού. Βασικό εργαλείο της διαδικασίας Πιστοποίησης είναι η αυτό-αξιολόγηση κάθε μουσειακού οργανισμού, μέσα από τη συμπλήρωση ενός εντύπου που συνιστά ακτινογραφία του συνόλου των λειτουργιών του.
Το κάθε μουσείο καλείται να αποτυπώσει την οργανωτική του δομή, τη στελέχωση και οικονομική διαχείρισή του, τις κτηριακές του υποδομές, τον τρόπο συγκρότησης, τα εργαλεία τεκμηρίωσης και τα μέσα διαχείρισης και συντήρησης των συλλογών του, την ερμηνευτική του πολιτική, τις δράσεις εξωστρέφειας καθώς και τις υπηρεσίες προς το κοινό.
Η διαδικασία συμπληρώνεται από αυτοψίες που διενεργούν οι συναρμόδιες Διευθύνσεις του Υπουργείου Πολιτισμού.
Τα εργαλεία αυτά δίνουν σε κάθε μουσείο τη δυνατότητα να συγκρίνει τις λειτουργίες και τις υποδομές του με τις εφαρμοζόμενες καλές πρακτικές ανά τομέα.
Ανάλογα με τις ανάγκες που διαπιστώνονται, το μουσείο εντάσσεται σε ειδικά σχεδιασμένο πρόγραμμα αναβάθμισης. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος, απονέμεται σε αυτό ο τίτλος του «Πιστοποιημένου Μουσείου».
Κατά τη διαδικασία της Αναγνώρισης αποτυπώνεται, εξετάζεται και αξιολογείται η εναρμόνιση του κάθε μουσείου με το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο, τα διεθνή πρότυπα και την επιστημονική δεοντολογία. Ελέγχεται το νομικό και ιδιοκτησιακό καθεστώς, η οργανωσιακή δομή και στελέχωση του μουσείου, η οικονομική του βιωσιμότητα, οι κτηριακές υποδομές και η ασφάλεια, ζητήματα συγκρότησης, τεκμηρίωσης, διαχείρισης και συντήρησης των συλλογών, η ερμηνευτική πολιτική, καθώς και οι δραστηριότητες του μουσείου και οι υπηρεσίες που παρέχει προς το κοινό.
Τόσο μέσα από την αυτό-αξιολόγηση του αιτούμενου μουσείου, όσο και με τη διενέργεια αυτοψίας από τις συναρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, αποτυπώνεται κάθε πτυχή της λειτουργίας του μουσειακού οργανισμού.
Στα μουσεία που εισάγονται στη διαδικασία της Αναγνώρισης και αποδεδειγμένα πληρούν τις προϋποθέσεις που αυτή ορίζει, απονέμεται το σήμα του «Αναγνωρισμένου Μουσείου».
Το Ελληνικό Σύστημα Αναγνώρισης και Πιστοποίησης Μουσείων στοχεύει στη βελτίωση και την αναβάθμιση όλων των ελληνικών μουσείων, αναπτύσσοντας και ενισχύοντας:
Από το 2016 που εφαρμόζεται η διαδικασία της Αναγνώρισης, έχουν εισαχθεί στη διαδικασία 42 μουσεία και 10 από αυτά έχουν αναγνωριστεί. Το 2021 εγκαινιάστηκε η διαδικασία της Πιστοποίησης για τα μουσεία που ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού και το 1ο τρίμηνο του 2024 αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί η Πιστοποίηση των τεσσάρων (4) πρώτων Αρχαιολογικών Μουσείων της Περιφέρειας Ηπείρου.
Τα Μουσεία που λαμβάνουν το Σήμα της Αναγνώρισης ή Πιστοποίησης, καλύπτουν μια σειρά από προϋποθέσεις, σύμφωνα με διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα προσφέροντας μια αναβαθμισμένη εμπειρία επίσκεψης στο κοινό.
Βασικά εργαλεία αξιολόγησης συνιστούν η αυτό-αξιολόγηση, οι αυτοψίες, η παροχή στοχευμένων λύσεων, καθώς επίσης και η παροχή πόρων, από πλευράς Υπουργείου Πολιτισμού, στα μουσεία που συμμετέχουν στο πρόγραμμα αυτό.
Το ελληνικό σύστημα αναγνώρισης – πιστοποίησης μουσείων βασίστηκε σε διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα και σχεδιάστηκε από ομάδα στελεχών αποτελούμενη από εκπροσώπους των επτά (7) Κεντρικών Διευθύνσεων του Υπουργείου Πολιτισμού, σε διαφορετικά στάδια της διαδικασίας (σχεδιασμού, εφαρμογής και διάδοσης).
Κύριοι εισηγητές για την αναγνώριση – πιστοποίηση μουσείων ορίστηκαν εκπρόσωποι των τριών (3) Κεντρικών Διευθύνσεων, σε μουσεία της αρμοδιότητάς τους (Διεύθυνση Αρχαιολογικών Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Διεύθυνση Εικαστικών, Αρχιτεκτονικής, Φωτογραφίας και Μουσείων Σύγχρονου Πολιτισμού) και εκπρόσωποι των τεσσάρων (4) Κεντρικών Διευθύνσεων, ως συν-εισηγητές, σε ζητήματα ειδικού ενδιαφέροντος (Διεύθυνση Μελετών και Εκτέλεσης Έργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων, Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων, Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεότερων Μνημείων, Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών).
Το σύστημα αυτό-αξιολόγησης των μουσείων βασίζεται σε ερωτηματολόγια που έχουν σχεδιαστεί από την ομάδα στελεχών των παραπάνω Διευθύνσεων και συμπληρώνονται από τους πολιτιστικούς φορείς (Έντυπο Προελέγχου, Ελέγχου, Ετήσια Έκθεση κ.α.).
Η πιλοτική εφαρμογή της Πιστοποίησης ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2021 από τα μουσεία της Περιφέρειας Ηπείρου που ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού (Αρχαιολογικά Μουσεία Νικόπολης, Άρτας, Ηγουμενίτσας και Ιωαννίνων, Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων). Το πρώτο εξάμηνο του 2022 ακολούθησε η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με τα Αρχαιολογικά Μουσεία Κοζάνης, Αιανής, Άργους Ορεστικού, καθώς και με το Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς.
Το καινοτόμο πρόγραμμα «Ελληνικό Σύστημα Αναγνώρισης και Πιστοποίησης Μουσείων» περιλαμβάνει τη δημιουργία Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος, με τη συνδρομή της Κοινωνίας της Πληροφορίας Α.Ε. και εφαρμόζεται με την αυτεπιστασία της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού.
Κατά τη διαδικασία της Πιστοποίησης λαμβάνεται υπόψη η κλίμακα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε μουσείου του Υπουργείου Πολιτισμού. Βασικό εργαλείο της διαδικασίας Πιστοποίησης είναι η αυτό-αξιολόγηση κάθε μουσειακού οργανισμού, μέσα από τη συμπλήρωση ενός εντύπου που συνιστά ακτινογραφία του συνόλου των λειτουργιών του.
Το κάθε μουσείο καλείται να αποτυπώσει την οργανωτική του δομή, τη στελέχωση και οικονομική διαχείρισή του, τις κτηριακές του υποδομές, τον τρόπο συγκρότησης, τα εργαλεία τεκμηρίωσης και τα μέσα διαχείρισης και συντήρησης των συλλογών του, την ερμηνευτική του πολιτική, τις δράσεις εξωστρέφειας καθώς και τις υπηρεσίες προς το κοινό.
Η διαδικασία συμπληρώνεται από αυτοψίες που διενεργούν οι συναρμόδιες Διευθύνσεις του Υπουργείου Πολιτισμού.
Τα εργαλεία αυτά δίνουν σε κάθε μουσείο τη δυνατότητα να συγκρίνει τις λειτουργίες και τις υποδομές του με τις εφαρμοζόμενες καλές πρακτικές ανά τομέα.
Ανάλογα με τις ανάγκες που διαπιστώνονται, το μουσείο εντάσσεται σε ειδικά σχεδιασμένο πρόγραμμα αναβάθμισης. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος, απονέμεται σε αυτό ο τίτλος του «Πιστοποιημένου Μουσείου».
Κατά τη διαδικασία της Αναγνώρισης αποτυπώνεται, εξετάζεται και αξιολογείται η εναρμόνιση του κάθε μουσείου με το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο, τα διεθνή πρότυπα και την επιστημονική δεοντολογία. Ελέγχεται το νομικό και ιδιοκτησιακό καθεστώς, η οργανωσιακή δομή και στελέχωση του μουσείου, η οικονομική του βιωσιμότητα, οι κτηριακές υποδομές και η ασφάλεια, ζητήματα συγκρότησης, τεκμηρίωσης, διαχείρισης και συντήρησης των συλλογών, η ερμηνευτική πολιτική, καθώς και οι δραστηριότητες του μουσείου και οι υπηρεσίες που παρέχει προς το κοινό.
Τόσο μέσα από την αυτό-αξιολόγηση του αιτούμενου μουσείου, όσο και με τη διενέργεια αυτοψίας από τις συναρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, αποτυπώνεται κάθε πτυχή της λειτουργίας του μουσειακού οργανισμού.
Στα μουσεία που εισάγονται στη διαδικασία της Αναγνώρισης και αποδεδειγμένα πληρούν τις προϋποθέσεις που αυτή ορίζει, απονέμεται το σήμα του «Αναγνωρισμένου Μουσείου».
Η καινοτομία στο στάδιο της διάδοσης υιοθετήθηκε χωρίς αντιδράσεις. Έχει γίνει επικοινωνία της καινοτομίας στο εσωτερικό της δημόσιας οργάνωσης και σε φορείς εκτός της δημόσιας οργάνωσης. Έγινε χρήση του εσωτερικού δικτύου επικοινωνίας ως εργαλείο επικοινωνίας της καινοτομίας στο εσωτερικό της δημόσιας οργάνωσης, καθώς επίσης διανεμήθηκε έντυπο υλικό και εκδόθηκαν ενημερωτικά και υπηρεσιακά σημειώματα. Σε φορείς εκτός της δημόσιας οργάνωσης επιλέχθηκαν εργαλεία επικοινωνίας όπως συνέδρια, εκδηλώσεις, ημερίδες κλπ. δραστηριότητες μέσω του Γραφείου Τύπου, έγινε χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθώς επίσης και παρουσιάσεις σε ομάδες εργασίας.
Επίσης, σημαντικό ρόλο στη διάδοση της καινοτομίας έπαιξαν οι τρεις (3), ανοιχτές στο ευρύ κοινό, ενημερωτικές συναντήσεις που είχε διοργανώσει η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με σκοπό την ευαισθητοποίηση των ενδιαφερόμενων.
Ο φορέας ανέπτυξε συνεργασίες για την ανάπτυξη της καινοτομίας, τόσο στο στάδιο του σχεδιασμού όσο και στο στάδιο της εφαρμογής, με τις συναρμόδιες Κεντρικές Διευθύνσεις του Υπουργείου Πολιτισμού και με την Κοινωνία της Πληροφορίας Α.Ε..
Ειδικότερα, για την υλοποίηση της εν λόγω δημόσιας πολιτικής υπάρχει αγαστή συνεργασία των συναρμόδιων Κεντρικών Διευθύνσεων του Υπουργείου Πολιτισμού, υπό το συντονισμό της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η διαδικασία που εφαρμόστηκε, τα έντυπα που απαιτήθηκαν, οι Ομάδες Εργασίας που συγκροτήθηκαν, οι ημερίδες και οι αυτοψίες που πραγματοποιήθηκαν, αποτελούν προϊόν εργασίας των Στελεχών των εμπλεκόμενων Διευθύνσεων.
Όσον αφορά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού συστήματος, υπήρξε συνεργασία με την Κοινωνία της Πληροφορίας Α.Ε., λόγω της μεγάλης εμπειρίας που διαθέτει σε ψηφιακά έργα.
Η καινοτομία υιοθετήθηκε και υποστηρίχθηκε από όλους τους πολιτιστικούς φορείς χωρίς προβλήματα. Τα μουσεία προσπαθούν να βελτιώσουν τις παρεχόμενες προς το κοινό υπηρεσίες και να θεραπεύσουν τυχόν ελλείψεις, ώστε να ενταχθούν στο πρόγραμμα και να λάβουν το Σήμα του Αναγνωρισμένου ή Πιστοποιημένου Μουσείου.
Σταδιακά προσελκύονται όλο και περισσότερα μουσεία πανελλαδικά.
Οι κρίσιμοι παράγοντες που συνεισέφεραν στην επιτυχία της εν λόγω καινοτομίας, άπτονται καταρχήν στην Πολιτική Βούληση της ηγεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού για την προτεραιοποίηση της αναβάθμισης των υπηρεσιών όλων των πολιτιστικών φορέων της χώρας.
Επιπρόσθετα, το γεγονός ότι υιοθετήθηκε χωρίς αντιδράσεις από όλους τους πολιτιστικούς φορείς, οι οποίοι αναγνωρίζουν τη θετική επενέργεια του προγράμματος και ανατροφοδοτούν τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, αποτελεί έναν πρόσθετο παράγοντα επιτυχίας και βιωσιμότητας του προγράμματος.
Μέσω της καθολικής εφαρμογής της εν λόγω δημόσιας πολιτικής σε όλα τα μουσεία της επικράτειας επιδιώκεται:
Yποστήριξη της ανάπτυξης καινοτομίας στην ελληνική δημόσια διοίκηση μέσω της δημιουργίας ενός δυναμικού οικοσυστήματος.
Ο ιστότοπός μας χρησιμοποιεί cookies για να διασφαλίσει την καλύτερη δυνατή εμπειρία πλοήγησης και την εξατομίκευση του περιεχομένου.