Η καινοτομία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, αφορά τη δημιουργία ενός Ανοικτού Εργαστηρίου Συντήρησης (ΑΕΣ) των μνημείων της Αθήνας, με τεχνολογίες Λέιζερ και LIDAR, μέσω του συγχρηματοδοτούμενου καινοτόμου έργου CALLOS (Conservation of Athens antiquities with Laser and LIDAR technologies Open to Science and public).
Το εργαστήριο, το οποίο δημιουργήθηκε με τη συνδρομή και την υποστήριξη του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) και εταιρείας του ιδιωτικού τομέα, εφαρμόζει αφενός καινοτόμες μεθόδους διαγνωστικής και συντήρησης, βασιζόμενες σε προηγμένες τεχνολογίες οπτικής και λέιζερ, έχοντας ως πεδίο δράσης εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία της πόλης και αφετέρου, παρέχει πληροφόρηση στο ευρύ κοινό και στην επιστημονική κοινότητα, σχετικά με το πλήθος των εφαρμογών που μπορούν να συμβάλλουν στην αναγνώριση, χαρτογράφηση, καθαρισμό και τελικά στην προστασία των μνημείων και των αρχαιολογικών ευρημάτων.
Στόχος του Ανοιχτού Εργαστηρίου Συντήρησης των μνημείων της Αθήνας, με τεχνολογίες λέιζερ και LIDAR, είναι η αξιοποίηση των σύγχρονων εφαρμογών τεχνολογίας προς όφελος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών για άμεση, αξιόπιστη, ολοκληρωμένη και μη καταστρεπτική ανάλυση και διάγνωση, καθώς και για ασφαλή και επιλεκτικό καθαρισμό των ευρημάτων, είτε στο εργαστήριο, είτε επί τόπου.
Η πρωτοτυπία του εργαστηρίου, έγκειται στη δυνατότητα αξιοποίησης των καινοτόμων φορητών συστημάτων ανάλυσης, διάγνωσης και συντήρησης των μνημείων και των έργων τέχνης, αναβαθμίζοντας το έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών αλλά και την εικόνα της προς το κοινό.
Έτος 2024 - 300 άτομα - το σύνολο αφορά το τελευταίο έτος του έργου καθώς ήταν στο πλαίσιο της διάχυσης (δράσεις
Η ανάπτυξη της καινοτομίας έγκειται:
Η συντήρηση των μνημείων της Αθήνας, με τεχνολογίες λέιζερ και LIDAR καθώς επίσης και η πληροφόρηση του κοινού, σχετικά με το πλήθος των εφαρμογών λέιζερ, επιτελείτε μέσω του Ανοιχτού Εργαστηρίου Συντήρηση των μνημείων της Αθήνας.
Για την επίτευξη των εργασιών του καινοτόμου Ανοιχτού Εργαστηρίου, δημιουργήθηκαν εργαλεία και εφαρμογές όπως το Callos mobile instrumentation (TriENA, PAλλAS, LIF-LIDAR), το Ψηφιακό αποθετήριο (Callos Documentaion system) και η Πρωτότυπη πλατφόρμας γνώσης (Callos open lab). Ειδικότερα:
Η δυνατότητα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών για άμεση, αξιόπιστη, ολοκληρωμένη και μη καταστρεπτική ανάλυση και διάγνωση, καθώς και για ασφαλή και επιλεκτικό καθαρισμό των ευρημάτων, είτε στο εργαστήριο, είτε επί τόπου, προάγει σημαντικά το επιστημονικό προφίλ της και ενισχύει την ποιότητα των υπηρεσιών της σε ποσοστό πάνω από 50%, την απόδοσή της σε ποσοστό πάνω από 25% και την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων της σε ποσοστό πάνω από 50%, αναφορικά με τη μελέτη και τις επεμβάσεις συντήρησης στα μνημεία της.
Συνολικά, η ποιοτική αυτή αναβάθμιση, θα έχει άμεσο αντίκτυπο σε μια πιο ορθολογιστική και αποδοτική διαχείριση του χρόνου, του ανθρώπινου δυναμικού και των διαθέσιμων πόρων. Τέλος θα αναδείξει το έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών προς το κοινό κατά ποσοστό 70%.
-
Οι καινοτόμες λειτουργίες του Ανοιχτού Εργαστηρίου Συντήρησης των μνημείων, συνεισφέρουν στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των υπηρεσιών της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθήνας και στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη διαχείριση των δεδομένων της, αξιοποιώντας τα καινοτόμα φορητά συστήματα ανάλυσης, διάγνωσης και συντήρησης των μνημείων και των έργων τέχνης, με εφαρμογές λέιζερ.
Συγκεκριμένα:
α) Παρέχεται άμεση, αξιόπιστη και ολοκληρωμένη ταυτοποίηση διαφορετικών υλικών, καθώς και χαρτογράφηση και τεκμηρίωση φθορών, με στόχο την ακριβή εκτίμηση της κατάστασης διατήρησης των αρχαίων μνημείων, με μη-καταστρεπτικές/μικρο-καταστρεπτικές τεχνικές, επιτόπου στο μνημείο ή στο εργαστήριο, εξ επαφής ή από απόσταση, αυξάνοντας την αποδοτικότητα πάνω από 25% και βελτιώνοντας την ποιότητα πάνω από 50%.
β) Εξασφαλίζεται η ολοκληρωμένη τεκμηρίωση και διαχείριση των δεδομένων από τις αναλυτικές τεχνικές (Ψηφιακό Αποθετήριο) μειώνοντας την επανάληψη δειγματοληψιών/αναλύσεων, προς όφελος των αρχαίων υλικών,κατά 50%.
γ) Εξασφαλίζεται η άμεση διάχυση του έργου και των αποτελεσμάτων των μελετών της διάγνωσης/συντήρησης στην επιστημονική κοινότητα, με ελεύθερη πρόσβαση στην ψηφιακή πλατφόρμα, κατά 75%.
δ) Ενισχύεται η επικοινωνία του ρόλου και του έργου της συντήρησης σε όλες τις ομάδες του κοινού, μέσω των προσβάσιμων επιδεικτικών εγκαταστάσεων κατά τη διάρκεια επικοινωνιακών δράσεων, κατά 75%.
ε) Ενθαρρύνονται οι διεπιστημονικές συνεργασίες των φορέων της σύμπραξης, προσελκύοντας δράσεις επίδειξης και στοχευμένης εκπαίδευσης, κατά 75%.
Η καινοτομία αναπτύχθηκε από τον φορέα αποκλειστικά in-house στο στάδιο του σχεδιασμού και στο στάδιο της διάδοσης.
Ο σχεδιασμός του καινοτόμου Ανοιχτού Εργαστηρίου Συντήρησης μνημείων, είχε ως αφετηρία τις αρμοδιότητες της Εφορείας Αρχαιοτήτων σε θέματα έρευνας, αποκάλυψης, προστασίας, αναστήλωσης, συντήρησης, φύλαξης, ανάδειξης και έκθεσης των αρχαιοτήτων, καθώς επίσης και την ανάγκη εντοπισμού και επίλυσης προβλημάτων συντήρησης και μελέτης αντικειμένων και μνημείων, με συστήματα και εφαρμογές προηγμένης τεχνολογίας.
Για τον σχεδιασμό της καινοτομίας δημιουργήθηκε ομάδα σχεδιασμού αποτελούμενη από εκπροσώπους και των τριών φορέων με ειδικότητες συντηρητές έργων τέχνης και φυσικούς. Κατά τη διάρκεια των εργασιών, η ομάδα σχεδιασμού εργάστηκε συλλογικά και δημιούργησε τον σκελετό του προγράμματος. Στη συνέχεια δύο άτομα της Εφορείας Αρχαιοτήτων, ανέλαβαν την ολοκλήρωση του σχεδιασμού και την κατάθεση της πρότασης.
Η ομάδα σχεδιασμού στηρίχθηκε στην ανάπτυξη σύγχρονων, φορητών και μη επεμβατικών οργάνων ανάλυσης και χαρτογράφησης, που βασίζονται σε καινοτόμες και μη καταστροφικές τεχνολογίες λέιζερ (LIBS, LED-IF, Diffuse Reflectance και LIF-LIDAR), με στόχο τη στοιχειακή και μοριακή μελέτη των υλικών και την ταξινόμησή τους.
Επιπλέον, ανέπτυξε ένα φορητό σύστημα καθαρισμού με λέιζερ, ενώ η ελεγχόμενη απομάκρυνση των εναποθέσεων και των επιφανειακών στρωμάτων παρακολουθείται σε πραγματικό χρόνο.
Συγκεκριμένα, για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της καινοτομίας, καθώς επίσης και για την υποστήριξή της, οι φορείς εξόπλισαν το Ανοιχτό Εργαστήριο Συντήρησης με τεχνολογίες αιχμής, που περιλαμβάνουν τις παρακάτω διατάξεις και πληροφοριακά συστήματα:
Οι πρώτες δοκιμές έγιναν στις εγκαταστάσεις της εταιρείας τεχνολογίας και λογισμικού και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας. Το προσωπικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών μετακινήθηκε στις εγκαταστάσεις της εταιρείας, συνοδεύοντας επιλεγμένα αρχαιολογικά αντικείμενα και πραγματοποιήθηκαν πρότυπες εργασίες ανάλυσης κεραμικών, λίθων, μεταλλικών κραμάτων και επικαθήσεων στα αντικείμενα αυτά, ενώ συντάχθηκε και ένα σχέδιο καλής πρακτικής για τις εν λόγω αναλύσεις.
Με την ολοκλήρωση του έργου, παρουσιάστηκαν στο κοινό τα εργαλεία και οι εφαρμογές λέιζερ του Callos mobile instrumentation (TriENA, PAλλAS, LIF-LIDAR), καθώς επίσης παρουσιάστηκε και η ανάπτυξη του Ψηφιακού Αποθετηρίου, η οποία περιελάμβανε τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του πληροφοριακού συστήματος τεκμηρίωσης επιστημονικών εργασιών για ανάλυση, χαρτογράφηση και συντήρηση των αντικειμένων/μνημείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών (CALLOS Documentation System)(CDS) και ο σχεδιασμός και η υλοποίηση της διαδικτυακής πλατφόρμας γνώσης (CALLOS OPEN LAB).
Η συντήρηση των μνημείων της Αθήνας, με τεχνολογίες λέιζερ και LIDAR καθώς επίσης και η πληροφόρηση του κοινού, σχετικά με το πλήθος των εφαρμογών λέιζερ, επιτελείτε μέσω του Ανοιχτού Εργαστηρίου Συντήρηση των μνημείων της Αθήνας.
Για την επίτευξη των εργασιών του καινοτόμου Ανοιχτού Εργαστηρίου, δημιουργήθηκαν εργαλεία και εφαρμογές όπως το Callos mobile instrumentation (TriENA, PAλλAS, LIF-LIDAR), το Ψηφιακό αποθετήριο (Callos Documentaion system) και η Πρωτότυπη πλατφόρμας γνώσης (Callos open lab). Ειδικότερα:
Η καινοτομία διαδίδεται στο εσωτερικό του φορέα με χρήση εσωτερικού δικτύου επικοινωνίας, με παρουσιάσεις, με διανομή έντυπου υλικού και με ενημερωτικά – υπηρεσιακά σημειώματα. Στο ευρύ κοινό η επικοινωνία πραγματοποιήθηκε μέσω της ιστοσελίδας του φορέα, με έντυπο υλικό, με συμμετοχή σε συνέδρια, εκδηλώσεις, ημερίδες και σεμινάρια, με τη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με εκπαιδευτικά προγράμματα και με παρουσιάσεις σε ομάδες εργασίας.
Επιπλέον οι φορείς, εκτός από τη συμμετοχή σε επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες, πραγματοποίησαν ειδικές δράσεις με στόχο τη συμμετοχή και την ευαισθητοποίηση του κοινού ως προς τα αντικείμενα πολιτισμού και ως προς τις επιστημονικές και τις εφαρμογές προηγμένων αναλυτικών μεθόδων. Στο πλαίσιο αυτό, ήταν σημαντική η δημιουργία της πρωτότυπης διαδικτυακής πλατφόρμας CALLOS Open Lab.
Ο φορέας ανέπτυξε συνεργασίες με άλλους φορείς για την ανάπτυξη της καινοτομίας στο στάδιο της πειραματικής εφαρμογής και στο στάδιο της υλοποίησης. Η συνεργασία αφορούσε τόσο σε φορείς του δημοσίου τομέα όσο και σε φορείς του ιδιωτικού τομέα. Ειδικότερα, ο φορέας συνεργάστηκε με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας και εταιρεία του ιδιωτικού τομέα παροχής υπηρεσιών τεχνολογίας και λογισμικού.
Με την ένταξη στο ΕΣΠΑ 2014-2020, υπογράφηκε συμφωνητικό συνεργασίας των τριών φορέων. Το έργο ολοκληρώθηκε βάσει της μεθοδολογίας υλοποίησης που οριζόταν από πέντε ενότητες εργασίας και δεκαπέντε παραδοτέα. Για κάθε ενότητα εργασίας και τα παραδοτέα της, ορίστηκαν ομάδες από τον κάθε φορέα αποτελούμενες από το μόνιμο προσωπικό και των ατόμων που προσλήφθηκαν.
Τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν σε όλα τα στάδια ανάπτυξης της καινοτομίας αφορούσαν:
Οι κρίσιμοι παράγοντες που συνεισέφεραν στην επιτυχία της εν λόγω καινοτομίας άπτονται στην οργάνωση και τη συνεργασία μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών. Εξ αρχής, ορίστηκε η Οργανωτική δομή και η διαχείριση του Έργου, καθώς επίσης και η περιγραφή της σύμπραξης των συμμετεχόντων. Για τον καλύτερο συντονισμό των εργασιών, ορίστηκε συντονιστικός φορέας η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών και επιστημονικός υπεύθυνος το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας. Επιπλέον, υπήρχαν και επιμέρους ομάδες συντονισμού και εργασίας, στο πλαίσιο της ορθής λειτουργίας του Εργαστηρίου.
Η διαδρομή για την επίτευξη των τελικών στόχων του έργου, απέδωσε στα μέλη των εταίρων που έχουν διαφορετικό γνωστικό πεδίο, εμπειρία από τη συνεργασία και την ανταλλαγή γνώσεων. Το αποτέλεσμα, ήταν η απόδειξη των ικανοτήτων τους.
Τόσο τα καινοτόμα φορητά συστήματα, όσο το Ψηφιακό Αποθετήριο και η διαδικτυακή πλατφόρμα γνώσης, που αναπτύχτηκαν στο πλαίσιο του έργου, μπορούν να εφαρμοστούν σε κάθε φορέα Πολιτισμού, εντός και εκτός Ελληνικών συνόρων.
Yποστήριξη της ανάπτυξης καινοτομίας στην ελληνική δημόσια διοίκηση μέσω της δημιουργίας ενός δυναμικού οικοσυστήματος.
Ο ιστότοπός μας χρησιμοποιεί cookies για να διασφαλίσει την καλύτερη δυνατή εμπειρία πλοήγησης και την εξατομίκευση του περιεχομένου.