Το 2021, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) διενήργησε σε 21 κράτη μέλη του, την πρώτη έρευνα για την αξιολόγηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη δημόσια διακυβέρνηση. Η έρευνα οδήγησε στην κατάρτιση έκθεσης από τον ΟΟΣΑ για τους «Οδηγούς της Εμπιστοσύνης στους Δημόσιους Θεσμούς» η οποία ανέδειξε την πράσινη μετάβαση ως μια από τις παγκόσμιες προκλήσεις. Tα θέματα της κλιματικής αλλαγής αποτελούν μεγάλους στρατηγικούς στόχους διεθνών συμφωνιών όπως είναι το European Green Deal το οποίο προβλέπει μηδενικές εκπομπές αερίων έως το 2050 και αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από τη χρήση των πόρων. Οι ενέργειες των κρατών της Ε.Ε. θα πρέπει να προβλέπουν μείωση των εκπομπών κατά 55% και χρήση της ανανεώσιμης ενέργειας στο 40% έως το 2030. Σημαντικό σταθμό αποτέλεσε η Συμφωνία του Παρισίου το 2015 η οποία αποτελεί διεθνή συνθήκη 196 χωρών με στόχο τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1.5 βαθμό κελσίου σε σύγκριση με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα. H Συμφωνία του Παρισίου εφαρμόζει ουσιαστικά τους βασικούς στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (SDGs) τους οποίους υιοθέτησαν τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών το 2015 στο πλαίσιο της Ατζέντα 2030.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας του ΟΟΣΑ, οι πολίτες εκτιμούν ότι η διαχείριση της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα της δημόσιας διακυβέρνησης. Ωστόσο, από τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτει ότι μόλις το 30% των πολιτών έχουν εμπιστοσύνη στην ικανότητα των δημόσιων θεσμών να σχεδιάσουν καινοτόμες και αποτελεσματικές λύσεις για την πράσινη μετάβαση.
Εντούτοις, η ανάπτυξη καινοτομίας των δημοσίων οργανώσεων συσχετίζεται θετικά με την αύξηση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς την δημόσια διακυβέρνηση κατά τρεις φορές περίπου. Από τα παραπάνω προκύπτει η ανάγκη για την προτεραιοποίηση της κλιματικής αλλαγής ως μια μεγάλη πρόκληση και την ενσωμάτωση της καινοτομίας στον σχεδιασμό δράσεων των δημοσίων οργανώσεων προκειμένου να υποστηριχθεί η πράσινη μετάβασή τους.
Οι καινοτομίες, μπορούν να ενταχθούν σε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω πεδία:
- Διαχείριση υποδομών των δημοσίων οργανώσεων:
Σύμφωνα με διεθνείς εκθέσεις, οι υποδομές έχουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση των επιπέδων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και στην αυξημένη κατανάλωση ενέργειας. Το 80% των παραπάνω οφείλεται στον τρόπο λειτουργίας και χρήσης των υποδομών και το υπόλοιπο 20% περίπου στην κατασκευή τους. Οι δημόσιες οργανώσεις μπορούν να αναπτύξουν καινοτομίες με σκοπό την έξυπνη διαχείριση των υποδομών τους στοχεύοντας στην αυτοματοποίηση βασικών λειτουργιών και αξιοποιώντας αισθητήρες με σκοπό τη μέτρηση, ανάλυση των δεδομένων και τη λήψη αποφάσεων σε πραγματικό χρόνο.
- Μόχλευση της αγοραστικής δύναμης, πράσινες προμήθειες δημοσίων οργανώσεων
Οι δημόσιες οργανώσεις έχουν σημαντικό μερίδιο στη ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών από την αγορά την οποία μπορούν να επηρεάσουν μέσα από τις αγοραστικές τους συνήθειες. Οι πράσινες προμήθειες αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο για την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων. Οι δημόσιες οργανώσεις μπορούν να θέσουν περιβαλλοντικά πρότυπα και στόχους στις προμήθειές τους προκειμένου να ασκήσουν επιρροή ώστε να ενισχυθεί η παραγωγή και παροχή καινοτόμων πράσινων προϊόντων από την αγορά. Επίσης, η χρήση πράσινων προϊόντων στην λειτουργία μιας οργάνωσης θα μειώσει το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα, ή αυτά θα αξιοποιηθούν για τη δημιουργία νέων πράσινων δημόσιων υπηρεσιών.
- Κατάρτιση πράσινων προϋπολογισμών
Ο προϋπολογισμός αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο ευθυγράμμισης των πολιτικών μιας δημόσιας οργάνωσης με στρατηγικούς στόχους μέσω προγραμμάτων και έργων. Ο πράσινος προϋπολογισμός είναι μια καινοτόμα προσέγγιση που συνεισφέρει στην επίτευξη στόχων πράσινης μετάβασης της ίδιας της οργάνωσης. Ο πράσινος προϋπολογισμός περιλαμβάνει καινοτόμα εργαλεία αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των έργων που υλοποιούνται κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού ή και πρόβλεψης και ενσωμάτωσης των κλιματικών κινδύνων στην εκτέλεσή του.
- Σχεδιασμός πράσινων δημόσιων υπηρεσιών
Ο σχεδιασμός ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών έχει αλλάξει την εμπειρία των πολιτών στις συναλλαγές τους με τη δημόσια διοίκηση και έχει συνεισφέρει ουσιαστικά, στη μείωση του περιβαλλοντικού κόστους είτε λόγω της μείωσης της ανάγκης για μετακίνηση είτε λόγω της υποκατάστασης του χαρτιού ή άλλων πόρων που απαιτούνταν στο παρελθόν. Η εφαρμογή καινοτομίας στον σχεδιασμό πράσινων δημοσίων υπηρεσιών περιλαμβάνει την υιοθέτηση προτύπων, εργαλείων και δεικτών αξιολόγησης του ενεργειακού κόστους που απαιτούν οι ψηφιακές υποδομές π.χ. data centers ή οι τεχνολογίες π.χ. blockchain που χρησιμοποιούνται στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών. Επιπρόσθετα οι οργανώσεις εφαρμόζουν καινοτόμες προσεγγίσεις της κυκλικής οικονομίας όπως η χρήση δευτερογενών υλικών ή βελτιστοποιούν τη χρήση των πόρων στην παραγωγική τους διαδικασία.
- Διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού:
Το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην ανάπτυξη καινοτομιών για την αντιμετώπιση κάθε πρόκλησης, όπως είναι ο σχεδιασμός της πράσινης μετάβασης μιας δημόσιας οργάνωσης. Η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού μπορεί να αφορά:
- Βελτίωση δεξιοτήτων υπαλλήλων,
- Ανάπτυξη ικανότητας ηγεσίας με σκοπό τη καθοδήγηση της οργάνωσης στη πράσινη μετάβαση,
- Ενσωμάτωση καινοτόμων εργαλείων και μεθόδων στην εργασία του προσωπικού.
Η κατάρτιση των υπαλλήλων περιλαμβάνει την ανάπτυξη γνώσης σχετικά με κλιματικούς και ενεργειακούς στόχους καθώς και της χρήσης καινοτόμων μεθόδων, εργαλείων και δεικτών για την παρακολούθηση και αξιολόγηση κάθε νέας πολιτικής ή έργου που υλοποιείται με βάση τους στόχους πράσινης μετάβασης.
Επίσης, η καινοτομία στο ανθρώπινο δυναμικό μπορεί να περιλαμβάνει εναλλακτικούς τρόπους εργασίας, όπως η απομακρυσμένη εκτέλεση εργασιών όπου είναι εφικτό π.χ. εξ’ αποστάσεως συγκέντρωση δεδομένων, με σκοπό τη μείωση της ανάγκης για μετακίνηση ή της βελτιστοποίησης της χρήσης των ανθρωπίνων πόρων π.χ. αυτοματοποίηση διαδικασιών.
Τέλος, η καινοτομία μπορεί να στοχεύει στην αλλαγή νοοτροπίας του προσωπικού για την προτεραιοποίηση έργων με βάση κριτήρια ενεργειακού κόστους μέσα π.χ. από δράσεις ευαισθητοποίησης ή εργαστηρίων αλλά και την υιοθέτηση νέων προσεγγίσεων στην εργασία.
Νέες προσεγγίσεις στην εργασία μπορεί να είναι η ενσωμάτωση τεχνικών προνοητικής καινοτομίας π.χ. για θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας, η δημιουργία πρωτοτύπων σε εναλλακτικές και πειραματικές πηγές ενέργειας. Μια νέα πρακτική επίσης είναι η χρήση των συμπεριφορικών προσεγγίσεων με σκοπό συγκέντρωση δεδομένων για τη στάση π.χ. των πολιτών στο στάδιο του σχεδιασμού νέων πράσινων δημόσιων υπηρεσιών και έργων.
Αποθετήριο Καινοτομιών Δημοσίου Τομέα: Υποβολή καινοτομιών για την πράσινη μετάβαση
Ο σχεδιασμός της πράσινης μετάβασης και η ενεργειακή αποδοτικότητα της δημόσιας οργάνωσης αποτελεί μια σύνθετη και με μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας πρόκληση. Οι δημόσιες οργανώσεις χρειάζονται στρατηγικό προσανατολισμό, ικανότητα ευελιξίας και ανάπτυξη ενός portfolio καινοτομιών που υλοποιούνται σε ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω πεδία της πράσινης μετάβασης.
Το Τμήμα Καινοτομίας και Βέλτιστων Πρακτικών αναζητά καινοτομίες που έχουν αναπτύξει οι δημόσιες οργανώσεις σε ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω πεδία της πράσινης μετάβασης προκειμένου να αποτυπωθεί ο τρόπος με τον οποίο λαμβάνονται αποφάσεις και αναπτύσσονται καινοτομίες στην ελληνική δημόσια διοίκηση σε σύνθετες προκλήσεις.
Οι δημόσιες οργανώσεις προσκαλούνται να υποβάλλουν ηλεκτρονικά τις καινοτομίες τους για τη πράσινη μετάβαση στο https://innovation.gov.gr/submission-innovation/ έως τις 30 Δεκεμβρίου 2022, επιλέγοντας είσοδο στην ηλεκτρονική εφαρμογή.
Οι καινοτομίες οι οποίες θα υποβληθούν και στη συνέχεια αξιολογηθούν θετικά, θα διαδοθούν σε εθνικό επίπεδο μέσα από:
α) Την ανάρτησή τους στο Αποθετήριο Καινοτομιών Δημοσίου Τομέα,
β) Τη συμπερίληψή τους σε μια έκθεση για καινοτομίες σε σημαντικά πεδία της δημόσιας διακυβέρνησης για τη βελτίωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους δημόσιους θεσμούς.
