Με μεγάλη συμμετοχή και αξιόλογα συμπεράσματα ολοκληρώθηκε το Συνέδριο του Υπουργείου Εσωτερικών, που διοργανώθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2020, με αντικείμενο την καινοτομία στην διαχείριση της κρίσης πανδημίας COVID – 19 και των ενεργειών που αναζητούμε για την επόμενη ημέρα. Το Συνέδριο διήρκεσε 3 ώρες και 45 λεπτά και προκάλεσε το ενδιαφέρον 418 ανθρώπων που συμμετείχαν από την αρχή έως την ολοκλήρωσή του.
Την έναρξη εργασιών του Συνεδρίου, πραγματοποίησε η Γ.Γ. Ανθρώπινου Δυναμικού Δημόσιου Τομέα, κα Παρασκευή Χαραλαμπογιάννη, η οποία συντόνισε την εκδήλωση παρουσιάζοντας τον κο Υπουργό Εσωτερικών Τάκη Θεοδωρικάκο και τους ομιλητές της στρογγυλής τράπεζας. Δείτε εδώ την εισαγωγή και την ομιλία του κ.Υπουργού Εσωτερικών.
Ο κος Υπουργός Εσωτερικών παρουσίασε τις ενέργειες του Υπουργείου αναφορικά με την διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού του δημόσιου τομέα κατά την περίοδο της κρίσης, τα καινοτόμα χαρακτηριστικά της οποίας συνίστανται, μεταξύ άλλων, στην τηλεργασία, στα εναλλακτικά ωράρια εργασίας, στις μορφές προστασίας των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, και στις πολιτικές στήριξης της ελληνικής οικογένειας. Σε αυτό το πλαίσιο, η τοπική αυτοδιοίκηση αναδείχθηκε σε πυλώνα κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης, με καινοτόμες δράσεις αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού της και υλοποίησης πληθώρας προγραμμάτων, όπως το «Βοήθεια στο Σπίτι».
Επιπρόσθετα, ο κος Υπουργός Εσωτερικών αναφέρθηκε σε συγκεκριμένες ενέργειες που έχουν υλοποιηθεί στο πεδίο της πολιτικής καινοτομίας κατά το τελευταίο έτος, όπως στην υπογραφή της Διακήρυξης Καινοτομίας Δημοσίου Τομέα του ΟΟΣΑ, την δημιουργία του Παρατηρητηρίου Καινοτομίας και αποθετηρίου γνώσεων στη σχετική πλατφόρμα του Υπουργείου (https://innovation.gov.gr). Δήλωσε ότι η διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής για την καινοτομία στον δημόσιο τομέα αποτελεί βασική προτεραιότητα για το 2021, και έκλεισε αναφέροντας ότι «η επιτάχυνση, ο εκσυγχρονισμός, ο μετασχηματισμός, η αλλαγή, η απλούστευση, η βελτίωση είναι όλα πιο εύκολα όταν ενθαρρύνεις τη δημιουργικότητα και απομακρύνεις τα στερεότυπα που καταπιέζουν τη δημιουργική δράση».
Ακολούθησε στρογγυλή τράπεζα με την συμμετοχή ομιλητών από κρίσιμους φορείς που διαχειρίστηκαν την κρίση της πανδημίας, υπό τον συντονισμό της Γενικής Γραμματέα Ανθρώπινου Δυναμικού Δημοσίου Τομέα, κας Π. Χαραλαμπογιάννη. Δείτε όλο το video της συζήτησης εδώ.
Παρουσίαση Αγγελικής Μπισταράκη (σύμβουλος διαχείρισης κρίσεων στον Υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων)
Η κα. Μπισταράκη παρουσίασε την «διαδικτυακή εφαρμογή ιχνηλάτησης κρουσμάτων covid-19», η οποία αναπτύχθηκε με σκοπό την κατά το συντομότερο δυνατό αναγνώριση των στενών επαφών ενός κρούσματος, ώστε να πραγματοποιείται έγκαιρα η απομόνωση, η ιατρική εκτίμηση και η τυχόν χορήγηση θεραπείας, και με απώτερο στόχο τον περιορισμό της διασποράς του ιού. Το σύστημα παρακολούθησης των στενών επαφών κρουσμάτων από την έναρξη της πανδημίας έως και τον Ιούλιο του 2020 τηρούταν χειρόγραφα, ενώ τον Αύγουστο του 2020 ξεκίνησε η συζήτηση για την αποτίμηση της λειτουργίας του υφιστάμενου συστήματος και την ενδεχόμενη αναγκαιότητα δημιουργίας μιας ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων ιχνηλάτησης. Το γεγονός ότι η εν λόγω βάση τέθηκε τελικά σε εφαρμογή στις 27/8/2020, καταδεικνύει όχι μόνο τη σημασία της πολιτικής βούλησης, -για την οποία γίνεται συχνά λόγος στη συζήτηση για μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο τομέα-, αλλά και της ικανότητας των ανθρώπινων πόρων της ελληνικής δημόσιας διοίκησης να ανταποκρίνεται με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα σε έκτακτες ανάγκες.
Η παρουσίαση της συγκεκριμένης καινοτομίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο από επιχειρησιακής άποψης για τις δημόσιες οργανώσεις, αλλά και για κάθε πολίτη, δεδομένου ότι επεξηγούνται όροι και διαδικασίες, με τις οποίες προσπαθούμε όλοι να εξοικειωθούμε και αποτελούν πια μέρος της καθημερινότητάς μας.
Παρουσίαση Ιωάννη Κωτσιόπουλου (Γενικός Γραμματέας Υπηρεσιών Υγείας)
Ο κος Κωτσιόπουλος παρουσίασε τη συνολική ανταπόκριση του εθνικού συστήματος υγείας στην πρωτοφανή κρίση της πανδημίας, εστιάζοντας στο τι πρέπει να κρατήσουμε, τι να αφήσουμε πίσω και τι να αλλάξουμε. Σημείωσε πως, παρόλο που δεν είμαστε ακόμα σε θέση να συζητάμε για το «government after shock», -μιας και το δριμύ δεύτερο κύμα της πανδημίας μας εντάσσει σε ένα πλαίσιο με ορθότερο τίτλο «government in shock»- είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ανοίξει ο διάλογος για το πώς η διακυβέρνηση της χώρας έχει αντιμετωπίσει μέχρι στιγμής την κρίση.
Στα πράγματα που θα πρέπει να αφήσουμε πίσω ανήκει η υποχρηματοδότηση του συστήματος υγείας, η οποία παρουσιάστηκε μέσα από δείκτες με διεθνείς συγκρίσεις, και η οποία συντέλεσε στον χαμηλό -αρχικά τουλάχιστον- βαθμό ετοιμότητάς του. Από εκείνα που θα πρέπει να κρατήσουμε είναι η αφοσίωση και το επαγγελματικό ήθος που επιδεικνύει καθόλη τη διάρκεια της κρίσης το σύνολο του προσωπικού των μονάδων υγείας, καθώς και η τεράστια προσπάθεια ανάπτυξης υποδομών και ενίσχυσης του εξοπλισμού του συστήματος υγείας μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα (σχεδόν διπλασιάστηκε η υποδομή της χώρας σε ΜΕΘ μέσα σε έξι μήνες).
Οι καινοτόμες πρακτικές που αναδύθηκαν από την προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης αναφέρονται στην, σε συνεργασία με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ψηφιοποίηση έγχαρτων διαδικασιών όλου του ΕΣΥ που δίνουν τη δυνατότητα άμεσης παρακολούθησης της κατάστασης των απλών κλινών, των ΜΕΘ, των αποθηκών κ.α., και προσφέρουν τη δυνατότητα προβλέψεων για το πού μπορεί το σύστημα να πιεστεί στο άμεσο μέλλον. Επίσης, η άυλη συνταγογράφηση, που είχε ως πρωταρχικό σκοπό την αποφυγή επαφών ειδικά για τις ευπαθείς ομάδες, αφήνει παρακαταθήκη για την βελτίωση της εξυπηρέτησης των πολιτών, ενώ ανοίγει τον δρόμο και για την υλοποίηση άλλων προγραμμάτων, όπως η απομακρυσμένη στήριξη ασθενών στο σπίτι μέσω τηλεσυμβουλευτικής.
Τέλος, σε σχέση με το τι πρέπει να κάνουμε διαφορετικά, ο κος Κωτσιόπουλος αναφέρθηκε στην αντίσταση στην αλλαγή, για την οποία αντίστροφο φωτεινό παράδειγμα αποτέλεσαν τα παιδιά, επιδεικνύοντας αξιέπαινη προσαρμοστικότητα στα νέα μέτρα και στις νέες συνθήκες. Κλείνοντας, εξέφρασε την αισιοδοξία του για την προσεχή διαθεσιμότητα εμβολίου και την σταδιακή επαναφορά στην κανονικότητα σε βάθος διετίας. Σε μια κοινωνία που αλλάζει πολύ γρήγορα, γεγονός που καταδείχθηκε και από την τρέχουσα κρίση, πρέπει κι εμείς να μπορούμε να προσαρμοζόμαστε γρήγορα, βασική προϋπόθεση για το οποίο είναι η κατανόηση της ανάγκης για αλλαγή.
Παρουσίαση Λεωνίδα Χριστόπουλου (Γενικός Γραμματέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών)
Ο κος Χριστόπουλος παρουσίασε τον ψηφιακό μετασχηματισμό της δημόσιας διοίκησης εν μέσω πανδημίας, ξεκινώντας με τους στόχους της σχετικής ατζέντας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί πριν την κρίση. Μεταξύ άλλων στόχων, οι οποίοι αναφέρονται και κατωτέρω, το Υπουργείο έχει δεσμευθεί στη σύνταξη νέας ψηφιακής στρατηγικής, η οποία θα αποτυπωθεί στην Βίβλο ψηφιακού μετασχηματισμού, ώστε να βελτιωθεί η θέση της χώρας στους σχετικούς δείκτες κατάταξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην περίπτωση του συγκεκριμένου χαρτοφυλακίου η πανδημία έδρασε πράγματι ως επιταχυντής, αν και κάτι τέτοιο δε θα μπορούσε να ισχύσει εάν δεν προϋπήρχε μια στρατηγική συνεκτική και με συγκεκριμένους στόχους. Έτσι, η υφιστάμενη στρατηγική υλοποιήθηκε πιο γρήγορα, αλλά αναπτύχθηκαν και νέες εφαρμογές παροχής δημόσιων υπηρεσιών, χωρίς να διακυβεύεται η διαφάνεια, (κάτι που αποτελεί συχνά μελανό σημείο σε περιόδους κρίσης, όταν απαιτείται ταχύτητα). Αρωγοί σε αυτή την προσπάθεια υπήρξαν οι πολίτες που ευαισθητοποιήθηκαν στην ανάγκη μετασχηματισμού και επέδειξαν αξιοσημείωτη υπομονή, η οποία έδωσε χώρο στο Υπουργείο για πειραματισμό και επίλυση ενδεχόμενων προβλημάτων.
Στα καινοτόμα εργαλεία που προωθήθηκαν περαιτέρω κατά την διάρκεια της κρίσης, ή και δημιουργήθηκαν εξαιτίας αυτής, συγκαταλέγονται η ενιαία ψηφιακή πύλη gov.gr – (την άνοιξη του 2020 προσφέρονταν 510 ψηφιακές υπηρεσίες, ενώ σήμερα ο αριθμός αυτών των υπηρεσιών ανέρχεται σε 710), η άυλη συνταγογράφηση, η ηλεκτρονική υπεύθυνη δήλωση, η ηλεκτρονική παροχή πιστοποιητικών δημοτολογίου και ληξιαρχείου, η πλατφόρμα e-presence για την πραγματοποίηση τηλεδιασκέψεων στον δημόσιο τομέα, η πλατφόρμα mydesklive για την παροχή δημόσιων υπηρεσιών εξ αποστάσεως μέσω ραντεβού, η υπηρεσία sms στο 13033 και η πλατφόρμα forma.gov.gr για την μετακίνηση των πολιτών κατά τη διάρκεια ενός lockdown, το Passenger Locator Form για τον έλεγχο εισόδου στη χώρα ταξιδιωτών, οι πλατφόρμες αλληλεγγύης (digitalsolidarity.gov.gr, ethelontes.go.gr, 3d-makers.gov.gr).
Πέραν του πεδίου της αντιμετώπισης της κρίσης και εντός του πεδίου της καινοτομίας στον δημόσιο τομέα, εντάσσεται η φιλοδοξία του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για νέα εθνική πολιτική για τις διοικητικές διαδικασίες, η οποία αποτυπώνεται σε τρεις πυλώνες: α) το νέο μητρώο διοικητικών διαδικασιών, β) το Εθνικό Πρόγραμμα Απλούστευσης Διαδικασιών, και γ) το παρατηρητήριο για την γραφειοκρατία. Καινοτομία αποτελεί τέλος και το σχεδιαζόμενο Ταμείο «Φαιστός», το οποίο θα χρηματοδοτεί επενδύσεις νεοφυών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην έρευνα ή/και ανάπτυξη προϊόντων ή/και υπηρεσιών που λειτουργούν σε υποδομές 5G στην Ελλάδα.
Παρουσίαση Γιάννη Σπηλιωτόπουλου (Προϊστάμενος Γενικής Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού Δημοσίου Τομέα, Υπουργείου Εσωτερικών)
Ο κος Σπηλιωτόπουλος παρουσίασε τα θεσμικά εργαλεία που εισήγαγε το Υπουργείο Εσωτερικών αναφορικά με τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού του συνόλου του δημοσίου τομέα, ώστε να επιτευχθεί η δύσκολη ισορροπία μεταξύ της προστασίας της δημόσιας υγείας και της απρόσκοπτης λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών. Επεσήμανε ότι, καθώς το φαινόμενο της πανδημίας υπήρξε μια σχετικά πρωτόγνωρη κατάσταση για τις δημόσιες διοικήσεις παγκοσμίως, δεν υπήρχαν καλές πρακτικές, ή εν πάση περιπτώση πεπατημένη οδός για τον τρόπο απόκρισης του δημόσιου τομέα. Ως εκ τούτου η Γενική Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού Δημοσίου Τομέα του Υπουργείου χρειάστηκε να «εφεύρει» την απόκριση αυτή.
Στο πλαίσιο αυτό, θεσπίστηκε μια ευρεία γκάμα διοικητικών επιλογών λειτουργίας, ώστε η κάθε δημόσια υπηρεσία, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, να μπορεί να λειτουργήσει στο νέο καθεστώς. Κάθε δημόσια υπηρεσία καταρτίζει πλάνο εργασιών, στο οποίο καθορίζεται το προσωπικό που θα εργάζεται εξ αποστάσεως, -όπου αυτό είναι συμβατό με το αντικείμενο της εργασίας-, καθώς και το προσωπικό που θα απουσιάζει κάνοντας χρήση αδειών ειδικού σκοπού (για τους γονείς μαθητών και για τις ευπαθείς ομάδες), το προσωπικό που θα προσέρχεται με μειωμένο ωράριο εργασίας (και υποχρέωση αναπλήρωσης των ωρών μετά την άρση των μέτρων), καθώς και το προσωπικό που θα προσφέρει εργασία σε βάρδιες. Επιπλέον, χρειάστηκε να ενισχυθεί η ηλεκτρονική διακυβέρνηση με την χρήση τηλεδιασκέψεων, η οποία προηγουμένως δεν ήταν ιδιαιτέρως διαδεδομένη, ενώ διενεργήθηκαν και έκτακτες προσλήψεις με ευέλικτες διαδικασίες, ειδικά για την άμεση ενίσχυση του Υπουργείου Υγείας.
Για την εφαρμογή του νέου πλαισίου εργασίας του δημοσίου τομέα, το Υπουργείο Εσωτερικών διαδραματίζει κομβικό ρόλο μέσω της καθοδήγησης και της ενθάρρυνσης αφομοίωσης των νέων δεδομένων από τις δημόσιες υπηρεσίες σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Από τις αναφερόμενες αλλαγές, το μεγάλο στοίχημα ήταν η τηλεργασία, αλλά το ευτυχές συμπέρασμα είναι ότι το δημοσιοϋπαλληλικό σώμα, παρά το γεγονός ότι κατηγορείται συχνά για ακαμψία, και παρά την ταλαιπωρία που έχει υποστεί από το 2010 και μετά, ανταποκρίθηκε σε αυτή την αλλαγή, καίτοι επήλθε βίαια.
Παρουσίαση Δημήτρη Παπαστεργίου (Δήμαρχος Τρικκαίων, πρόεδρος Κ.Ε.Δ.Ε.)
Ο κος Παπαστεργίου χαιρέτησε την προσπάθεια έναρξης ενός πρώτου κύκλου συζήτησης για την καταγραφή όλων των διαδικασιών και των μέτρων που υλοποιήθηκαν κατά την κρίση, δεδομένου ότι με την επιστροφή στην κανονικότητα (μετά την διαθεσιμότητα εμβολίου) υπάρχει κίνδυνος να ξεχαστούν.
Οι δήμοι συνήθως αποδίδουν όταν χρειάζεται να αυτοσχεδιάσουν, αν και στην παρούσα συγκυρία η τεράστια έλλειψη πληροφοριών και γνώσεων για τον «εχθρό» δυσχέρανε εξαιρετικά την προσπάθεια αυτή. Ωστόσο, το σύστημα, με την καθημερινή επικοινωνία τόσο με το εποπτεύον Υπουργείο, όσο και με κάθε πιθανό εμπλεκόμενο φορέα, αλλά και με την καθοδήγηση της Κ.Ε.Δ.Ε., ανταπεξήλθε, και μάλιστα με δεδομένο το γεγονός ότι οι δήμοι της χώρας δεν είναι σε μεγάλο βαθμό ψηφιοποιημένοι. Βασική προτεραιότητα ήταν η κοινωνική συνοχή. Σε αυτή συνέβαλε η γενναιότητα των ανθρώπων που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», η μεγάλη υποστήριξη από την πλευρά της αγοράς και της επιχειρηματικότητας, η κατά κύριο λόγο ομαλή συνεργασία με το ανθρώπινο δυναμικό των δήμων, και η προληπτική λήψη αποφάσεων στα δημοτικά συμβούλια (υπό την έννοια ότι θεσπίστηκαν μέτρα πριν ζητηθούν από την κοινωνία, όπως η απαλλαγή δημοτικών τελών).
Ψηφιακές καινοτομίες, όπως η λειτουργία της πύλης gov.gr, η πλατφόρμα για τα αδήλωτα τ.μ, οι τηλεδιασκέψεις των δημοτικών συμβουλίων, αλλά και των περιφερειακών συμβουλίων της Κ.Ε.Δ.Ε. αποτελούν μια νίκη της τεχνολογίας υπέρ της γραφειοκρατίας, ένα «τέρας» που χρειάζεται καθημερινό πόλεμο. Αφήνουν σημαντική παρακαταθήκη για το μέλλον, και αποτελούν εργαλεία, τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως και σήμερα υποβοηθώντας το τρέχον εγχείρημα εκσυγχρονισμού του θεσμικού πλαισίου της λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η συνολική ανταπόκριση της τοπικής αυτοδιοίκησης της χώρας στην κρίση της πανδημίας έδειξε τελικά ότι μπορούμε να αλλάξουμε και μπορούμε να αλλάξουμε και γρήγορα.
Παρουσίαση Άγγελου Μπίνη (Διοικητής Εθνικής Αρχής Διαφάνειας)
Ο κος Μπίνης παρουσίασε τις αλλαγές που επέφερε η κρίση της πανδημίας στον τρόπο λειτουργίας της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, η οποία ούτως ή άλλως, με δεδομένο ότι συστάθηκε πρόσφατα, βρισκόταν σε φάση σχεδιασμού νέων διαδικασιών και ελεγκτικών προσεγγίσεων. Η κρίση κατέδειξε ότι θα πρέπει να αφήσουμε πίσω τους παραδοσιακούς τρόπους επικοινωνίας και συνεργασίας, τις παραδοσιακές ελεγκτικές μεθοδολογίες και την αντίληψη ότι ο τρόπος εργασίας μας είναι ο σωστός. Η απάντηση στο ερώτημα «γιατί πρέπει να αλλάξουμε;» είναι γιατί όταν θα είναι ορατή η ανάγκη δεν θα υπάρχει πλέον ο χρόνος.
Η Ε.Α.Δ., κατά την περίοδο αυτή, ενίσχυσε τις υποδομές της, κυρίως με ηλεκτρονικό εξοπλισμό, ενώ αναμόρφωσε και τα δίκτυα επικοινωνίας της, επιβεβαιώνοντας την σκέψη ότι δεν είναι πάντοτε αναγκαία η φυσική παρουσία. Σε αυτό το πλαίσιο, και μεταξύ άλλων υλοποιούμενων ιδεών, δημιουργήθηκε στην ιστοσελίδα της Αρχής το δίκτυο εσωτερικών ελεγκτών για τη δημόσια διοίκηση, όπου αναρτώνται καλές πρακτικές για εργασίες εσωτερικού ελέγχου και ευκαιρίες εκπαίδευσης, διατίθεται βιβλιοθήκη, λειτουργεί forum ανταλλαγής ιδεών και παρέχεται υποστήριξη για την υποβοήθηση του ελεγκτικού έργου των φορέων. Επιπλέον, έχει δημιουργηθεί μια σύγχρονη φόρμα καταγγελίας (το στήσιμο της οποίας επιτάχυνε η πανδημία), ενώ η χρήση intranet έχει διευκολύνει εξαιρετικά την επικοινωνία όλων των περιφερειακών υπηρεσιών της Αρχής, με αποτέλεσμα να μειωθεί η ατελείωτη ροή ζωντανών συγκεντρώσεων.
Η ανάγκη αλλαγής του τρόπου εργασίας της Αρχής, αλλά και γενικότερα των ελεγκτικών φορέων του Δημοσίου, δεν καταδείχθηκε μόνο από την πανδημία, αλλά επιτάσσεται και από τις σύγχρονες διεθνείς προσεγγίσεις για την προληπτική καινοτομία. Υπό αυτό το φως, αξιοποιούνται οι συμπεριφορικές προσεγγίσεις για τη δημόσια ακεραιότητα (όπου ερευνάται και επανεκτιμάται ο τρόπος με τον οποίο πείθονται οι φορείς να εφαρμόζουν συστάσεις, μιας και η επιβολή κυρώσεων δεν φέρνει πάντα τα επιθυμητά αποτελέσματα) και προωθείται το «agile auditing», υπό την έννοια ότι ο σχεδιασμός θα πρέπει να ανταποκρίνεται εύκολα και γρήγορα στις αλλαγές του περιβάλλοντος (ενδεικτικό είναι ότι ο προγραμματισμός ελέγχων της Αρχής πραγματοποιούταν σε τριμηνιαία βάση, ενώ πλέον απαιτείται επαναπροσδιορισμός στόχων και επαναπρογραμματισμός σχεδόν κάθε δύο μέρες). Θα πρέπει να είμαστε πιο ανοιχτοί, να αφουγκραζόμαστε πιο γρήγορα και να προσαρμοζόμαστε αντίστοιχα, αντικαθιστώντας την ex post προσέγγιση με τιμωρητικό χαρακτήρα, με έναν προληπτικό σχεδιασμό δομών, επιχειρησιακής λειτουργίας, αξιοποίησης ανθρώπινου δυναμικού, ώστε η οποιαδήποτε επόμενη έκτακτη ανάγκη (η οποία δεν είναι πάντα μια φυσική καταστροφή ή υγειονομική κρίση) να μας βρει πιο έτοιμους.
Συμπεράσματα και σύνοψη
1. Τι πρέπει να αφήσουμε πίσω;
- Τον τρόπο σκέψης που εστιάζει στην τυπολατρία και δεν είναι προσανατολισμένος στα αποτελέσματα.
- Τα πεπαλαιωμένα συστήματα συλλογής δεδομένων με την χαοτική πληροφορία.
- Τον συγκεντρωτισμό και τον ανταγωνισμό.
- Την υποχρηματοδότηση του τομέα της υγείας.
- Τα μη λειτουργικά τμήματα του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας της ελληνικής δημόσιας διοίκησης.
- Τις δυσκολίες συντονισμού με την απουσία κοινής γλώσσας που παρατηρήθηκαν μεταξύ των Υπουργείων και εμπλεκόμενων φορέων, -αν και σε γενικές γραμμές ο συντονισμός επιτεύχθηκε (και περιλαμβάνεται και στην ενότητα του «τι πρέπει να κρατήσουμε»).
- Τους παραδοσιακούς τρόπους επικοινωνίας και συνεργασίας.
- Την αντίληψη ότι ο τρόπος εργασίας μας είναι ο σωστός.
2. Τι πρέπει να κρατήσουμε;
- Την πολύ αποτελεσματική ανταπόκριση του ανθρώπινου δυναμικού του δημοσίου τομέα, και ιδιαίτερα την αφοσίωση και το ήθος του προσωπικού στον τομέα της υγείας. Τη συνακόλουθη προσπάθεια της δημόσιας διοίκησης για τη βέλτιστη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού.
- Τη συνεργασία μεταξύ των Υπουργείων, των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και όλων των εμπλεκόμενων δημόσιων φορέων, και ειδικότερα με την καταλυτική αρωγή του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
- Τις ισορροπίες στη συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.
- Τη χρήση τεχνολογιών και τη διασύνδεση εφαρμογών μεταξύ των φορέων. Τα νέα εργαλεία δεν επαρκούν από μόνα τους για την αύξηση της αποδοτικότητας των δημοσίων υπηρεσιών- θα πρέπει να συνδέονται, όπου είναι αναγκαίο, και με θεσμικές παρεμβάσεις. Ιδανικά θα πρέπει πρώτα να απλοποιούμε τις διαδικασίες και μετά να ψηφιοποιούμε, χωρίς βέβαια να παραβλέπουμε ότι ακόμα και η απλή ψηφιοποίηση μιας διαδικασίας βελτιώνει την εξυπηρέτηση του πολίτη.
- Την γρήγορη αλλαγή στη νοοτροπία με τη λήψη γενναίων αποφάσεων και την υιοθέτηση νέων πρακτικών.
- Τις έγκαιρες πολιτικές αποφάσεις.
- Την ενίσχυση των υποδομών φορέων, αλλά και των δικτύων επικοινωνίας που δημιουργήθηκαν ή/και αξιοποιήθηκαν πιο ευρέως.
3. Τι πρέπει να αλλάξουμε;
- Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο για θέματα που αναδείχθηκαν ιδιαιτέρως από την κρίση θα πρέπει να προσαρμοστεί με ήπιο τρόπο και σε μεταγενέστερο χρόνο. Ειδικότερα:
- Απαιτείται εκσυγχρονισμός του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών
- Απαιτείται πιο ευέλικτο δημόσιο λογιστικό και σύστημα δημόσιων προμηθειών
- Αναδείχθηκε η ανάγκη περαιτέρω ομογενοποίησης των Κ.Ε.Π.
- Χρειάζονται πρόσθετες παρεμβάσεις στις ρυθμίσεις για τις άδειες προσωπικού σε περιόδους κρίσης
- Το ανθρώπινο δυναμικό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω και να εφοδιαστεί με νέες δεξιότητες, ώστε να ανταποκρίνεται στον ψηφιακό μετασχηματισμό του δημοσίου τομέα, αλλά και να προσαρμόζεται εύκολα και γρήγορα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
- Οι υποδομές των φορέων πρέπει επίσης να ενισχυθούν, ώστε να είναι πιο έτοιμες να διαχειρίζονται έκτακτες ανάγκες (π.χ. μαζικά αιτήματα πολιτών).
- Θα πρέπει να εξαλειφθεί η ενδοδιοικητική γραφειοκρατία, ώστε να απελευθερωθούν παραγωγικές ανθρωποώρες υπαλλήλων πρώτης γραμμής, όπως επί παραδείγματι του τομέα υγείας, ώστε να προσφέρονται οι πραγματικές υπηρεσίες.
- Η διασύνδεση των διαφόρων συστημάτων των δημοσίων φορέων θα πρέπει να εμβαθυνθεί, και αντιστοίχως η επικοινωνία και η ανταλλαγή πληροφοριών να γίνει συχνότερη. Σε αυτό το πλαίσιο είναι σκόπιμη και η ενοποίηση των σχεδίων έκτακτων αναγκών των δημόσιων φορέων.
Ο συντονισμός των υπηρεσιών θα πρέπει να είναι ξεκάθαρος και να υπάρχουν σαφείς ρόλοι και αρμοδιότητες.¬ Να είμαστε πιο ανοιχτοί, να αφουγκραζόμαστε πιο γρήγορα τις ευκαιρίες για αλλαγή, να βελτιώσουμε την προβλεπτική μας ικανότητα και να εντάξουμε στον σχεδιασμό μας την προληπτική καινοτομία.
Παρουσίαση Λεωνίδα Ανθόπουλου (Καθηγητής Ηλεκτρονικού Επιχειρείν στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Διευθυντής Ινστιτούτου Ευφυών Συστημάτων Παραγωγής και Ευφυών Πόλεων)
Ο κος Ανθόπουλος επιχείρησε να κάνει μια σύνδεση μεταξύ της θεωρίας της διοίκησης καινοτομίας και των παρουσιάσεων των ομιλητών της στρογγυλής τράπεζας. Για ένα σύστημα δημόσιας υγείας, ο δείκτης απόδοσης σε συνθήκες κρίσης είναι ο βαθμός ανθεκτικότητας που αυτό επιδεικνύει (resilience). Σε έναν κύκλο που ξεκινάει με την ετοιμότητα του συστήματος, συνεχίζει με την ικανότητα απόκρισης και τελειώνει με την προσαρμογή σε μικρή ή μεγάλη κλίμακα, θα λέγαμε ότι το σύστημα δημόσιας υγείας της χώρας μας βρίσκεται μάλλον στη μέση αυτού, και ότι μέχρι στιγμής έχει ανταποκριθεί ικανοποιητικά.
Παρατηρήθηκε μία συντονισμένη και επιτυχημένη ενδοσκόπηση του ελληνικού δημοσίου τομέα αναφορικά με το τι σημαίνει «παράγω καινοτομία». Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος του ελληνικού δημόσιου τομέα είναι να συμμετέχει στην αλυσίδα ανοιχτής καινοτομίας, συνεργαζόμενος με όλους τους φορείς του οικοσυστήματος καινοτομίας, ενώ μπορεί και να υιοθετεί προτυποποιημένες διαδικασίες καινοτομίας. Για να λειτουργήσουμε καινοτομικά πρέπει να έχουμε γνώση, και με δεδομένη την μεγάλη φυγή επιστημόνων στο εξωτερικό, σημειώνεται ότι δεν αρκεί να επενδύουμε στη γνώση, αλλά πρέπει να επενδύουμε και στη διατήρησή της.
Μέσα από ορισμένες διεθνείς συγκρίσεις, η επίδοση της χώρας μας ως προς την αντιμετώπιση της πανδημίας κρίνεται ικανοποιητική. Διαθέτουμε ωστόσο, τις δυνάμεις παραγωγής της καινοτομίας, (μερικές από τις οποίες ενδεικτικά είναι η στρατηγική και ο σχεδιασμός, η διοίκηση ποιότητας, το ανθρώπινο δυναμικό); Η απάντηση και εδώ είναι θετική, με την παρατήρηση ότι υπάρχει σαφώς μεγάλο περιθώριο βελτίωσης. Συμπερασματικά και συνοπτικά, παρατηρείται ότι το ελληνικό σύστημα υγείας λειτούργησε, επιδεικνύοντας μάλιστα μια ικανότητα επανασχεδιασμού δομών και λειτουργιών εξαιρετικά ευέλικτη. Η χρήση της τηλεκπαίδευσης και της τηλεργασίας χωρεί βελτιώσεις, οι αντοχές των υποδομών δοκιμάστηκαν, ενώ ο επικοινωνιακός χειρισμός της κρίσης υπήρξε ιδιαίτερα αποτελεσματικός.
Η επόμενη μέρα θα πρέπει να μας βρει στην προσπάθεια να διασυνδέσουμε τους φορείς ανοιχτής καινοτομίας, να απλουστεύσουμε περαιτέρω τις διοικητικές διαδικασίες, να βελτιώσουμε τη θέση της χώρας στους διεθνείς δείκτες ψηφιακού μετασχηματισμού και καινοτομίας, να εξομαλύνουμε τις οργανωτικές δομές, να εισαγάγουμε ένα σύστημα επιβραβεύσεων για την καινοτομία, και να παγιώσουμε και να διατηρήσουμε όλες εκείνες τις θετικές αλλαγές που χρειάστηκε μέχρι σήμερα να κάνουμε στην ελληνική δημόσια διοίκηση.
Στο τρίτο και τελευταίο μέρος, πραγματοποιήθηκε το διαδραστικό εργαστήρι που σχεδίασε το Τμήμα Καινοτομίας και Βέλτιστων Πρακτικών. Δείτε εδώ το video του εργαστηρίου.
Το εργαστήρι εισήγαγε τους συμμετέχοντες στην βασική θεωρία του μοντέλου 4 πτυχών «4 facets model» που δημιούργησε το Παρατηρητήριο Καινοτομίας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, και στην συνέχεια τους έδωσε τη δυνατότητα να απαντήσουν με διαδραστικό τρόπο σε ερωτήσεις, από τις οποίες μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα αναφορικά με την διαχείριση της καινοτομίας στην ελληνική δημόσια διοίκηση. Διαβάστε για τα συμπεράσματα του εργαστηρίου εδώ.
Το συνέδριο έκλεισε ο προϊστάμενος του Τμήματος Καινοτομίας και Βέλτιστων Πρακτικών, Χρήστος Κοκκάλας, ο οποίος συνόψισε τα βασικά συμπεράσματα από τη στρογγυλή τράπεζα και το εργαστήρι. Το συνέδριο αποτελεί το πρώτο βήμα της πρωτοβουλίας που αναλαμβάνει το Υπουργείο Εσωτερικών και συγκεκριμένα η Δ/νση Στρατηγικού Σχεδιασμού και Καινοτομίας της Γ. Γ. Ανθρώπινου Δυναμικού Δημοσίου Τομέα, για την διαμόρφωση ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος καινοτομίας στην ελληνική δημόσια διοίκηση, που θα υποστηρίξει με οριζόντιο τρόπο όλες αυτές τις ενέργειες που σχεδιάζονται αυτή την περίοδο από τις δημόσιες οργανώσεις αλλά και τυχόν πρωτοβουλίες που μπορεί ακόμα να βρίσκονται στο στάδιο της ιδέας. Υπενθυμίζεται, ότι οι φορείς μπορούν να υποβάλλουν τις καινοτομίες τους για ανάρτηση στο Παρατηρητήριο Καινοτομίας σε αυτόν τον σύνδεσμο και να συμμετέχουν στο δίκτυο καινοτομίας με την υποβολή φόρμας εγγραφής σε αυτόν τον σύνδεσμο.
