Η ελληνική (και όχι μόνο) πραγματικότητα
Σε κάθε δημόσια διοίκηση, σε κάθε δημόσια οργάνωση, είτε είναι Υπουργείο, είτε Δήμος είτε κάποια συγκεκριμένη υπηρεσία, υπάρχουν κανόνες λειτουργίας, διαδικασίες και ένας συγκεκριμένος τρόπος που γίνονται τα πράγματα, είτε επίσημα, είτε ανεπίσημα ή όπως συνήθως λέγεται “εμείς έτσι το κάνουμε”.
Όταν όμως απαιτείται ή ζητείται να γίνει μία αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας, εμφανίζονται αντιστάσεις. Είναι φυσικό και ανθρώπινο, καθώς οι αλλαγές και το άγνωστο φοβίζουν, όμως είναι απαραίτητο για την προσαρμογή του δημόσιου τομέα στις απαιτήσεις της κοινωνίας και των καιρών.
 | Η δύναμη των Δικτύων Καινοτομίας |
Στο παραπάνω σημείο έρχονται να βοηθήσουν τα Δίκτυα Καινοτομίας. Υπάρχει σήμερα πλήθος διαφορετικών ομάδων και κοινοτήτων καινοτομίας, που δημιουργούνται και λειτουργούν με στόχο την επικοινωνία και την ανταλλαγή ιδεών, εμπειριών και γνώσεων μεταξύ των μελών τους. Ένα Δίκτυο Καινοτομίας έχει πολλά οφέλη για τα μέλη της, τις οργανώσεις που εργάζονται και την δημόσια διοίκηση στο σύνολο της.
Πιο συγκεκριμένα, τα μέλη μιας κοινότητας καινοτομίας στον δημόσιο τομέα μπορούν να:
- Μοιράζονται εμπειρίες από την υλοποίηση έργων καινοτομίας στον δημόσιο τομέα
- Κατανοούν καλύτερα πως να είναι πιο αποτελεσματικοί
- Μαθαίνουν, αποκτώντας τεχνογνωσία και νέες δεξιότητες
- Επικοινωνούν και να συνεργάζονται με στελέχη από άλλους φορείς του δημοσίου που έχουν την ίδια προσέγγιση στην καινοτομία ή εργάζονται στον τομέα της ανάπτυξης καινοτομίας στον δημόσιο τομέα
- Να μοιράζονται τις ιδέες τους με ασφάλεια
- Να δοκιμάζουν νέες ιδέες, να εμπνέονται και να συνδυάζουν διαφορετικές ιδέες και στρατηγικές.
Τι κάνει ένα Δίκτυο Καινοτομίας επιτυχημένο;
Τα Δίκτυα Καινοτομίας είναι καινοτομία στην πράξη. Είναι ένας ζωντανός “οργανισμός” που ενώνει ανθρώπους και οργανώσεις, που είναι έτοιμοι να προσαρμοστούν στις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες και προκλήσεις της κοινωνίας. Γεννιέται μέσα από μία μεγάλη επιθυμία να γίνουν τα πράγματα διαφορετικά, με ανθρώπους που θέλουν να πειραματιστούν και να δώσουν νέες λύσεις σε προκλήσεις. Να καινοτομήσουν.
Τα χαρακτηριστικά των Δικτύων Καινοτομίας
Κάθε Δίκτυο Καινοτομίας έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και μπορούμε να διακρίνουμε τα ακόλουθα:
- Το πεδίο που δραστηριοποίεται, τι ακριβώς κάνει π.χ. μπορεί να στοχεύει στην δικτύωση των μελών του μέσα από την διοργάνωση εκδηλώσεων και εργαστηρίων, να επεξεργάζεται ιδέες ανά κλάδο πολιτικής και να κάνει πρότασεις στους αρμόδιους φορείς άσκησης πολιτικής, να ενημερώνει τα μέλη του για νέες προτάσεις και εργαλεία καινοτομίας κλπ.
- Το που επικεντρώνονται οι δράσεις του π.χ. σε ένα τομέα πολιτικής ή σε πολλούς, σε ένα Δήμο ή σε μία Περιφέρεια.
- Ο τρόπος που συνδέονται τα μέλη του (newsletter, συναντήσεις, συνέδρια, εργαστήρια κλπ) και το πόσο συχνά.
- Η συμμετοχή στο δίκτυο. Ένα δίκτυο μπορεί να είναι ανοιχτό όπου ο καθένας μπορεί να γίνει μέλος ή κλειστό όπου η συμμετοχή είναι περιορισμένη σε συγκεκριμένα στελέχη ενός κλάδου, ενός Υπουργείου, μίας περιοχής ή μόνο δημόσιο τομέα κλπ
- Ο αριθμός των μελών του, το μέγεθος του δικτύου.
- Ο τύπος του δικτύου. Ένα δίκτυο μπορεί να είναι μία άτυπη μονάδα πρωτοπόρων που λειτουργεί ως δεξαμενή σκέψης ή μια ομάδα με συμβουλευτικό χαρακτήρα.
- Ο τρόπος εγγραφής των μελών, με ποιο τρόπο εγγράφονται τα μέλη του σε αυτό, εάν απαιτείται απόφαση ορισμού, απόφαση αποδοχής της εγγραφής ή εγγράφεται χωρίς άλλες τυπικές διαδικασίες.
- Το πεδίο που δραστηριοποίεται, τι ακριβώς κάνει π.χ.
 | Δίκτυα Καινοτομίας στον κόσμο |
Το Παρατηρητήριο Καινοτομίας Δημοσίου Τομέα του ΟΟΣΑ (OPSI OECD) έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια καταγραφής των Δικτύων Καινοτομίας ανά τον κόσμο. Από τα μέχρι τώρα στοιχεία, το παλαιότερο Δίκτυο Καινοτομίας είναι αυτό της Αυστραλίας που δημιουργήθηκε το 2004 ως εσωτερικό δίκτυο ανωτέρων στελεχών της Κυβέρνησης της Αυστραλίας, το οποίο απαριθμεί 8.000 μέλη και σκοπό έχει τη συνεργασία και δικτύωση στελεχών που θέλουν να προωθήσουν την αλλαγή μέσω της εφαρμογής καινοτόμων προσεγγίσεων.
Από τα πιο πολυπληθή και υπερεθνικά Δίκτυα Καινοτομίας είναι αυτό της Ισπανίας που δημιουργήθηκε το 2013 και απαριθμεί περισσότερα από 16.000 μέλη από ισπανόφωνες χώρες. Το συγκεκριμένο δίκτυο έχει αναπτύξει 5 έργα. Το πρώτο, είναι ένας εικονικός χώρος όπου το Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης μαζί με επαγγελματίες του δημόσιου τομέα έρχονται σε επαφή, μοιράζονται γνώσεις και συνεργάζονται. Το δεύτερο, είναι το ετήσιο συνέδριο καινοτομίας, το οποίο συγκεντρώνει άτομα από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, την κοινωνία των πολιτών και την ακαδημία για να συζητήσουν τις προκλήσεις της Δημόσιας Διοίκησης και την καινοτομία. Το τρίτο έργο, είναι ένα εργαστήριο για την καινοτομία στη δημόσια διοίκηση και είναι ένα μέσο που ανταποκρίνεται μέσω έργων, κατάρτισης και έρευνας σε δημόσια προβλήματα με πειραματικές μεθοδολογίες. Τέταρτο έργο, είναι ο συντονισμός του μεγαλύτερου δικτύου εργαστηρίων καινοτομίας (7 εργαστήρια σε Αργεντινή, Μεξικό, Χιλή, Κολομβία, Βραζιλία, Πορτογαλία και Ισπανία). Τέλος, τα βραβεία αριστείας, που αποτελούν την πέμπτη δράση του δικτύου, στοχεύουν στην ορατότητα και διάδοση της καινοτομίας που λαμβάνει χώρα στις δημόσιες διοικήσεις, τα οποία επιλέγονται μέσω ψηφοφορίας από τα μέλη της κοινότητας και αξιολογούνται από ανεξάρτητη κριτική επιτροπή.
Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει το Δίκτυο Καινοτομίας της Πορτογαλίας, το οποίο έχει αναπτύξει 2 δίκτυα. Το πρώτο, είναι ένα δίκτυο υπαλλήλων ανεξαρτήτως επιπέδου, που προωθεί την ανταλλαγή και τη διάδοση καλών πρακτικών μέσω της καθοδήγησης πειραματικών έργων, της εκπαίδευσης των μελών του δικτύου, της ανάπτυξης μέσων και μεθοδολογιών και της προώθησης εκδηλώσεων ανοιχτών στο οικοσύστημα καινοτομίας στην Πορτογαλία. Το δεύτερο, είναι ένα δίκτυο τεσσάρων εργαστηρίων καινοτομίας, το οποίο εξυπηρετεί το πρώτο, που είναι το «ανθρώπινο» δίκτυο, ώστε να χρησιμοποιήσουν μέσα και μεθοδολογίες για την πειραματική προσέγγιση των ιδεών τους. Ο απώτερος στόχος, είναι να διασφαλιστεί ότι οι δημόσιοι οργανισμοί μπορούν να ενσωματώσουν καινοτόμες προσεγγίσεις, καθιστώντας τις αναπόσπαστο μέρος της λειτουργίας τους αλλά και βιώσιμες τις πρωτοβουλίες αυτές σε βάθος χρόνου. Επιπλέον, τα εργαστήρια λειτουργούν ως καταλύτης στην κυκλοφορία ιδεών και ομότιμης μάθησης μεταξύ τους.
Σε γενικές γραμμές, χώρες όπως το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ισλανδία, η Ολλανδία, η Νορβηγία αλλά και η Βραζιλία, η Χιλή έχουν αναπτύξει κάποιας μορφής δικτύου καινοτομίας είτε σε πιο κλειστή μορφή (μόνο δημόσιοι υπάλληλοι) είτε πιο ανοικτή (συμμετοχή ακαδημαϊκής κοινότητας, ιδιωτικού τομέα, οργανώσεις πολιτών), που διατηρούν μορφές επικοινωνίας όπως ενημερωτικά δελτία, φόρουμ, εκδηλώσεις και συνέδρια, σεμινάρια και εκπαιδευτικές συναντήσεις. Η θεματολογία τους μπορεί να είναι πιο γενική, όπως η διαμοίραση γνώσης και η συνεργασία για την αντιμετώπιση προβλημάτων ή πιο ειδική, όπως η ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων με χρήση της συμπεριφορικής επιστήμης και του design thinking, η εισαγωγή καινοτόμων τεχνολογιών και η ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών για πολίτες, εταιρείες και δημόσιους υπαλλήλους.
Επιπλέον, έχουν αναπτυχθεί και ορισμένα υπερεθνικά δίκτυα καινοτομίας, όπως ένα δίκτυο για τις έξυπνες πόλεις από διάφορες χώρες που σκοπεύει στη σύνδεση ιδεών και εμπειριών για μια καλύτερη αστική ζωή με έξυπνες τεχνολογίες, ένα δίκτυο που σκοπεύει να συνδυάσει επαγγελματίες από διαφορετικά υπόβαθρα και να συνδέσει την έρευνα με την πρακτική. Ένα υπερεθνικό δίκτυο ειναι η περίπτωση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, το δίκτυο του ΟΟΣΑ που συγκεντρώνει στελέχη του δημοσίου τομέα με σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών και γνώσεων σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις στον ρόλο της στρατηγικής πρόβλεψης για την χάραξη κυβερνητικής πολιτικής.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το Παρατηρητήριο Καινοτομίας Δημοσίου Τομέα του ΟΟΣΑ πραγματοποίησε στις 2 Μαρτίου 2021 την πρώτη συνάντηση συντονιστών των Δικτύων Καινοτομίας των κρατών – μελών του, στην οποία συμμετείχε και το Τμήμα Καινοτομίας και Βέλτιστων Πρακτικών. Οι συναντήσεις θα συνεχιστούν και στο προσεχές διάστημα με σκόπο την ανταλλαγή εμπειρίας, την μετάδοση γνώσης σχετικά με την αξία των Δικτύων Καινοτομίας και την παροχή συμβουλευτικών οδηγιών για τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας τους.
 | Το Δίκτυο Καινοτομίας της ελληνικής δημόσιας διοίκησης |
Στην Ελλάδα, το Δίκτυο Καινοτομίας συστήθηκε τον Φεβρουάριο του 2020 κατόπιν και της σχετικής εγκυκλίου του Υπουργού Εσωτερικών ΔΣΣΚ/ΤΚΒΠ/Φ.5/1/03-02-2020. Στο δίκτυο καινοτομίας μπορούν να συμμετέχουν ανώτερα στελέχη από την ελληνική δημόσια διοίκηση, αφού συμπληρώσουν ηλεκτρονικά την εγγραφή τους και στείλουν σχετικό έγγραφο για τον ορισμό του (περισσότερες πληροφορίες εδώ). Ήδη, στο δίκτυο καινοτομίας έχουν εγγραφεί περίπου 200 στελέχη από 141 φορείς.
Αν και το Δίκτυο Καινοτομίας είναι «εργασία σε εξέλιξη», οι ορισμένοι εκπρόσωποι έχουν ήδη συμμετάσχει στο Σύνεδριο “Διοίκηση Καινοτομίας και Διαχείριση της Κρίσης του COVID-19” και στο διαδραστικό εργαστήρι “Στρατηγική Διοίκηση Καινοτομίας” που διοργανώθηκε τον Νοέμβριο του 2020, λαμβάνουν μηνιαία ενημερωτικά δελτία, ζητήθηκε η συμβολή των μελών του Δικτύου στην αξιολόγηση του “Οδηγού Ανάπτυξης Καινοτομίας” και υποστηρίζουν, σε συνεργασία με το Τμήμα Καινοτομίας, την ανάρτηση καινοτομιών από τον φορέα τους. Στα επόμενα βήματα ανάπτυξης και συνεργασίας του Δικτύου Καινοτομίας, είναι η συνέχιση των εργαστηρίων, η ενεργοποίηση του forum για την ανταλλαγή απόψεων σε θέματα καινοτομίας, όπως και η συνεργατική δραστηριοποίηση στην εξεύρεση καινοτόμων λύσεων στις προκλήσεις που εμφανίζονται στις δραστηριότητες των δημοσίων οργανώσεων, γιατί θεωρούμε ότι το Δίκτυο Καινοτομίας μπορεί να έχει σημαντικό ρόλο στην ενσωμάτωση της καινοτομίας ως πρακτικής και κουλτούρας στις δημόσιες οργανώσεις.
